Automobil je sloboda - istorija razvoja automobilizma u Srbiji

najraznovrsnije istorijske izvore – arhivsku građu, novinske članke, fotografije, delove automobila, reklame, pozivnice, postere, filmove i TV serije, popularnu muziku, sećanja savremenika…, Marko Miljković je modernom istoriografskom analizom objedinio tehnološki, društveni, ideološki, politički, estetski, sportski, hedonistički pristup automobilima i automobilizmu, prateći njihov razvoj od parnih do električnih automobila, od narodnih vozila do limuzina kraljeva i lidera, od vozila koja su služila i ženskoj emancipaciji do vozila koja su imala značajnu ulogu u ratovima. Na ovom putovanju kroz vreme Marko Miljković nas je, uz pomoć različitih vozača, vozio po razlokanim ali i modernim putevima, sipajući benzin nekad na prvim beogradskim pumpama, a nekad, u vreme sankcija, iz plastičnih flaša, zaustavljajući se na prvim semaforima, ali i u modernim garažama, uporno tražeći slobodno mesto za parking. Vežite pojas, i uživajte u ovoj vožnji!
Može se zaključiti da je istorija razvoja automobilizma, tačnije automobila, dobro izabrana da posluži za jedno mnogo šire i bogatije bavljenje svim važnim aspektima naše novije istorije. Monografija dr Marka Miljkovića svakako poseduje sve osobenosti originalnog naučnog doprinosa, imajući u vidu bogatu heurističku osnovu, odličnu problemsku organizaciju teksta (poglavlja sa potpoglavljima), dobro izabranu metodologiju. Napisana je jasnim, zanimljivim i preciznim jezi­kom, ali nikako nauštrb naučno-stručne strane monografije.
Monografija poseduje sve elemente komparativne istorije, pored već istaknutih karakteristika, i jeste rezultat uspešno kombinovane istorije tehničke kulture, društvene istorije, ekonomske i političke istorije. Tematskim bogatstvom, ana­litičkim pristupom, metodologijom i stilom pokazuje lepe odlike savremenog istoriografskog, naučnog štiva.
Prof. dr Milan Ristović

Dr Miljković ovom studijom nedvosmisleno pokazuje kako je automobilizam služio i u svrhe daleko šire nego što je transport ili zabava. Na primeru nemačkih firmi koje su uoči Drugog svetskog rata uvozile, prodavale i servisirale automo­bile jasno je vidljivo kako se promovisala ideologija nacizma (antisemitizam). Dalje, automobil je redefinisao državnu legislativu, sastav policije, navike kre­tanja po gradovima, pa i sam izgled gradova, trgovinu, zanatstvo, mobilnost vojske, štampu, vidove nepotizma, oblike penetracije stranih sila, simboliku vrednosti (statusne simbole) itd. Takođe, pokazano je da se analizom razvoja automobilizma i motorizacije u određenoj zajednici (zemlji, društvu) kvalitetno može sagledati i istorija njenog političkog, ekonomskog i društvenog razvoja, što je naročito uočljivo na primeru socijalističke Jugoslavije. Konačno, razvoj sopstvenih kapaciteta u automobilskoj industriji, uključujući obim i kvalitet njenih proizvoda, bio je svojevrsno merilo uspeha čitave nacionalne ekonomije i važan pokazatelj ukupne modernosti jedne zemlje.
Dr Saša Ilić

Na osnovu dostupne izvorne građe i sveobuhvatne literature, autor je prikazao celovitu istoriju automobilizma u Srbiji (Jugoslaviji) u trajanju od jednog veka. Tema je zapravo mnogo šira, jer je automobil kao specifično moderni fenomen neodvojiv od dubokih društvenoekonomskih, socijalnih i političkih procesa koji su obeležili globalnu istoriju 20. veka, pa tako i srpsko društvo. Autor je iz prizme istorije automobilizma prikazao način na koji se srpsko društvo transformisalo, u početnim fazama veoma sporo, dok je u drugoj polovini 20. veka taj proces bio znatno ubrzan, da bi od 90-ih godina krenuo sasvim drugim pravcem, prešavši tako put, po rečima Ivana Berenda, „od periferije do periferije“. Monografija predstavlja sveobuhvatnu analizu fenomena auto­mobila i automobilizma u Srbiji i Jugoslaviji, zasnovanu na savremenom naučnom i metodološkom pristupu, koji pruža duboki uvid u društvenu istoriju ovih prostora u poslednjih 120 godina.
Dr Ranka Gašić