Milan Đ. Milićević (Ripanj, 4. 06. 1831 – Beograd, 4. 11. 1908), književnik. Između 1845. i 1850. završio je bogosloviju, a od 1850. do 1899. bio je državni činovnik. Upravnik Narodne biblioteke postao je 1886. Bio je jedan od osnivača Društva srpske slovesnosti i Srpske književne zadruge. Neko vreme je bio sekretar, pa predsednik Srpske kraljevske akademije (1896–1899). Bio je član AN u Petrogradu od 1877, JAZU od 1879. Takođe je bio predsednik Čupićeve i Kolarčeve zadužbine. Obrazovao se ponajviše sam. U politici je bio konzervativac i jedan od osnivača Napredne stranke.
Objavio je čitav niz pedagoških spisa, naročito dok je uređivao list Školu (1868–1876), ali je i u tome bio samouk. Najpoznatiji radovi iz istroiografije su mu Knez Miloš u pričama i Karađorđe u govoru i tvoru, a u ovoj oblasti najznačajnije delo je Pomenik znamenitih ljudi u srpskoga naroda novijega doba, gde je obradio oko 180 biografija poznatih srpskih naučnika, kulturnih radnika i znamenitih istorijskih ličnosti.
Kneževina Srbija (1876) i dodatak Kraljevina Srbija (1884) su istorijsko-geografska dela gde je dat prikaz cele ondašnje Srbije sa topografskim podacima, opisom starina i lokalnih predanja. Tu je sabrano obilje materijala danas dragocenog za istoriju, istorijsku geografiju i etnologiju. Kneževina Srbija, po obimu materijala koji je sakupljen u njoj, predstavlja jedno od najznačajnijih srpskih naučnih dela u 19. veku.
04.04.12 Politika
Privatno i javno u Srbiji
„Dnevnik” Milana Đ. Milićevića
Radio-televizija Srbije i Zavod za udžbenike iz Beograda objavili su „Dnevnik I” (1. januar 1869 – 22. septembar 1872) Milana Đ. Milićevića, književnika, pedagoga, prevodioca, istoričara i etnologa (1831–1908). Knjigu je za štampu priredio dr Petar V. Krestić.
Činovnička karijera Milana Đ. Milićevića trajala je 47 godina. Bio je praktikant Okružnog suda u Valjevu, radio je u Ministarstvu prosvete i Ministarstvu unutrašnjih dela. Po dolasku kneza Miloša na vlast u Srbiji, prebačen je u Državnu štampariju, gde je uređivao „Srpske novine”.
Kao sekretar kneza Mihaila Obrenovića imao je priliku da bliže upozna kneza i stekne njegove simpatije. Međutim, posle protesta beogradskog vezira i turske vlade zbog Milićevićevog članka iz 1861. pod naslovom „Uoči Cveti”, objavljenog u „Srpskim novinama”, u slavu Drugog srpskog ustanka, udaljen je iz kneževog okruženja. Premešten je u Ministarstvo prosvete, gde je bio sekretar i nadzornik škola punih osamnaest godina, što predstavlja period njegovog najplodnijeg stvaralačkog rada. Radio je i u Ministarstvu unutrašnjih poslova, prvo kao načelnik Policijskog odeljenja, a kasnije kao pomoćnik ministra, bio je i upravnik Narodne biblioteke, a karijeru je završio 1899. kao član Državnog saveta.
Zahvaljujući njegovim naporima, pokrenuta je i ojačana delatnost mnogih, za srpsku i slovensku kulturu, veoma važnih institucija. Utemeljivač je i predsednik Srpskog arheološkog društva, član i predsednik Kolarčeve zadužbine, jedan od osnivača Društva Sveti Sava, dobrotvor Srpske književne zadruge, član Društva srpske slovesnosti i Srpskog učenog društva, član Carske akademije nauka u Petrogradu, član JAZU, sekretar (1889–1895), pa predsednik Srpske kraljevske akademije nauka (1896–1899), dopisni član Etnografskog društva u Pragu...
Njegova najznačajnija dela su: „Kneževina Srbija” (1876), „Kraljevina Srbija” (1884), „Život Srba seljaka (1868), „Pomenik znamenitih ljudi u srpskoga naroda novijega doba” (1888), „Knez Miloš u pričama” (1891), „Karađorđe u govoru i tvoru” (1903)... Pisao je i pripovetke sa seoskim motivima, koje su hvalili Đuro Daničić i August Šenoa. Prevodio je s ruskog i francuskog. Ostavio je i nekoliko uspešnih putopisa.
„Dnevnik” Milana Đ. Milićevića, objašnjava Petar V. Krestić, nikada, do sada, nije objavljen u celini. Povodom godišnjice njegovog rođenja (1921), štampani su fragmenti iz „Dnevnika”, u više brojeva „Srpskog književnog glasnika”, s predgovorom Tihomira R. Đorđevića. Pretpostavlja se da je izbor iz „Dnevnika” sačinio Milan Grol. Mnogi događaji su svesno izostavljeni, a neke ličnosti su sakrivene iza inicijala.
Milićevićev „Dnevnik” se čuva u Istorijskoj zbirci Arhiva SANU. Sastoji se od 16 svezaka velikog formata, pisanih rukom, a obuhvata period od 1. januara 1869. do 4. juna 1905. godine. Prva priređena knjiga „Dnevnika”, obuhvata prve tri i deo četvrte sveske zapisa. Milićević je vodio dnevnik punih 37 godina, od svoje 38. godine (1. januar 1869), do 75. rođendana (4. juna 1905). „Dnevnik”, ističe Petar V. Krestić, sadrži privatne, na momente intimne beleške iz porodičnog života, koje on spaja sa velikim brojem raznovrsnih i koloritnih vesti o društvenim prilikama u Beogradu onog vremena, o političkim prilikama, uz reljefne prikaze brojnih nosilaca javnog, političkog, privrednog, prosvetnog i kulturnog života, kako prestonice, tako i ostatka Srbije, pri čemu posebnu pažnju poklanja funkcionisanju školstva.
Milićević prikazuje čitavu galeriju ličnosti različitih profila i zanimanja, kako onih iz Beograda, Srbije, pripadnika srpskog naroda iz susednih država, tako i izuzetno zanimljivih stranaca, koji su, iz najrazličitijih razloga, boravili u Srbiji – Rusa, Bugara, Francuza, Austrijanaca, Grka, Hrvata, Poljaka, koji su kao diplomate, naučnici, pisci, prosvetni radnici ili umetnici razmenjivali informacije, radili i stvarali u njoj. Milićevićev „Dnevnik”, zaključuje Petar V. Krestić, pruža zaokruženu sliku stanja srpskog naroda u poslednjoj četvrtini 19. veka, što predstavlja građu od prvorazrednog značaja za političku i kulturnu istoriju Srba, a posebno njene prestonice.
Zoran Radisavljević
