Jugoslovenski mesijanizam i srpsko stanovište : ogled iz istorije identiteta

čima Petra Pijanovića, „osnovno pitanje kojim se autor bavi u ovom radu tiče se istorije ideja koje su u novijem dobu, posebno u razdoblju između dva svetska rata, određivale identitet, pa i geopolitičku mapu Balkana.“ Dimitrijević sistematizuje razloge i motive zbog kojih je značajan deo srpske inteligencije prihvatio jugoslovenstvo sa mesijanskim žarom, ali i zbog čega je došlo do razočarenja i stvaranja „odbrambene ideologije“ – tzv. svetosavlja. Sa posebnom pažnjom je razmotrena misao srpskih „neohumanista” koji su svojevremeno predlagali bitno drugačiji program kulturnog razvoja. Ispitivanjem ideoloških predispozicija, stanovišta, kao i konkretnih činilaca delovanja pripadnika međuratne „književne desnice,“ u ovoj studiji se pokreću središnja identitetska pitanja srpske kulture u njenom integralnom vidu. Značajan doprinos istraživanju naše „neohumanističke alternative“ pruža poglavlje o međuratnom rumunskom autohtonizmu u delu Naea Joneskua, Mirče Elijadea, Nićifora Krajinika, Mirče Vulkaneskua i Dimitrija Stanilojea. U završnom delu, domaće „mističko jugoslovenstvo“ ogleda se u idejama Arčibalda Rajsa, Gerharda Gezemana, Rebeke Vest (tragovi međuratne epohe) i Petera Handkea, našeg savremenika. Usredsređujući se na problem nacionalne introspekcije vodećih ličnosti srpske kulture do početka Drugog svetskog rata, autor, sa distance od jednog veka, ukazuje na izopštene tradicijske linije koje bi trebalo iznova razmotriti i prevrednovati sa stanovišta kulturne istorije radi pravovernog definisanja kulturnih zadataka u našem vremenu.