01.01.00
Politika
02.02.2003.
KAPITALNA DELA "PROSVETE"
Istorija srpske književnosti
Treće i dopunjeno izdanje knjige Jovana Deretića predstavlja sintezu nacionalne literature sa svim elementima relevantnim za nju
U ediciji posebnih izdanja izdavačka kuća "Prosveta" objavila je kapitalno delo "Istorija srpske književnosti" uglednog književnog kritičara, književnog istoričara i univerzitetskog profesora Jovana Deretića, koji je, na žalost, umro nekoliko meseci pre izlaska knjige.
Ovo obimno delo na hiljadu i dve stotine stranica daje pregled srpske književnosti od srednjeg veka, preko doba turske vladavine, pogleda na stariju štokavsku književnost, narodnu književnost, književnost ćßîîî veka (barok i prosvećenost), na klasicizam i romantizam, posebno osvetljavajući delo Vuka Stefanovića Karadžića. Potom su tu poglavlja o romantizmu, realizmu, modernoj, avangardi i novom realizmu, ekspresionizmu i drugim izumima, da bi autor na kraju dao i pregled književnosti druge polovine ćć veka.
Revizije i dopune
Na taj način, kako stoji u predgovoru "Istorije srpske književnosti", opisani su svi njeni dominantni tokovi, pisani i usmeni, prikazane su sve njene osnovne književne tradicije. U Istoriji se objašnjava odnos "domaćeg i stranog, nacionalnog i internacionalnog u književnom razvitku, i u svemu što je stvoreno izdvaja se ono što je najvrednije, čime se srpska književnost naročito odlikuje". Kako autor dodaje, najviše prostora posvećeno je onim književnim formacijama kojima srpska književnost duguje svoje najveće domete: starim biografijama i narodnim pesmama, romantičarskoj poeziji, realističkoj pripoveci, modernoj poeziji i prozi. Shodno tome, najviše prostora dobili su i vodeći pisci, od Svetoga Save do prvaka književne reči u ćć veku.
Ovo, treće i dopunjeno izdanje znatno se razlikuje od prethodna dva: iako su koncepcija i osnovni plan izlaganja ostali isti, izvršene su značajne izmene i dopune, a ima i sasvim nove građe; uvršteni su pisci o kojima ranije nije bilo reči, dopunjeni raniji tekstovi, i izvršena potpuna revizija nekih od njih, a književnost ćć veka izložena je ukratko u dodatku.
Prema rečima Milisava Savića, glavnog urednika i direktora "Prosvete", želja Jovana Deretića bila je da ovu, treću i dopunjenu sintezu srpske književnosti objavi baš "Prosveta". Profesor Deretić poslao je rukopis na disketi i bukvalno cela redakcija "Prosvete" bila je angažovana na ovom projektu, pažljivo radeći na rukopisu, doterujući ga, proveravajući mnoge podatke. "Nema mnogo celovitih istorija srpske književnosti", kaže Milisav Savić, pominjući one koje su napisali Novaković, Skerlić i Popović. Istorije književnosti retko se pišu, za to su potrebni timovi, ukoliko se ne pojave hrabri pojedinci koji se hvataju ukoštac sa ogromnom i bogatom građom jedne nacionalne književnosti. Jedan od njih je bio Jovan Deretić, a dokaz za to je da se njegova "Istorija srpske književnosti" pojavljuje tek posle pet-šest decenija od poslednje koja je napisana...
Moderni pogled
Jovan Deretić, smatra Milisav Savić, svoju istoriju srpske književnosti počeo je da stvara "u nezgodno vreme", dve decenije pred kraj ćć veka, kada se javljaju mnoge antiteorije o istoriji književnosti, a čija je osnovna teza da istorije književnosti nema, već da postoje samo evolucije žanrova i formi. Ipak, Deretić se odlučuje da u sintezi srpske nacionalne literature spoji sve što je, prema njegovom i mišljenjima drugih istoričara književnosti, važno za istoriju književnosti: od biografskih podataka, do društvenih i ekonomskih prilika, do recepcije dela. Milisav Savić ističe Deretićev moderni pogled na neke momente u istoriji naše književnosti: pre svega na narodnu poeziju i na pisce kakvi su bili Dositej, Njegoš i Vuk. Reč je, kaže, o pravim malim studijama, o monografijama u okviru ove istorije srpske književnosti.
"Sa istorijom kakvu mi imamo, ovakve knjige su vrlo, vrlo dragocene i podsticajne, jer predstavljaju istoriju duhovnog razvoja naroda", kaže Milisav Savić.
Mondo i Lalabaj
U prevodu Branke Stanisavljević s francuskog jezika "Prosveta" je objavila "dvostruki" roman Žan-Mari Gistava le Klezija pod naslovima "Mondo" i "Lalabaj". Reč je o delu koje govori o usamljenosti kroz dve priče, štampane jedna s jedne strane, druga s druge strane romana. Jedna, "Mondo", nosi ime dečaka glavnog junaka, druga pod imenom "Lalabaj" govori o samoći jedne devojčice. Obe priče se prepliću, stvarajući gotovo neoromantičnu, tužnu storiju o izdvojenosti ljudi iz sveta, bez obzira koliko godina imali.
Le Klezio, poznat kod nas po tri dela, objavio je "Monda" i "Lalabaj" 1987. godine, kod "Galimara". Ovaj kratki roman (ili, pak, dve dugačke priče) malo podsećaju na "Unutrašnju stranu vetra" našeg poznatog pisca Milorada Pavića. Pavić je, pre neki dan, "Dereti" predao i sličan roman za decu.
Inače, Le Klezio je pisac koji se u Francuskoj već svojim prvim delom, zbirkom priča "Zapisnik", svrstao u red istaknutih, svetski poznatih francuskih autora kakvi su Alan Rob Grije, Natali Sarot i Klod Simon.
A. Cvijić
