01.01.00
Politika
27.01.2001.
Studije
Polis i filozofija
Autor: Vladimir Cvetković; izdavač: "Službeni list", Beograd, 2000.
Mnogo puta savremena istraživanja grčke filozofije ističu ideju po kojoj je grčka sophia (mudrost) bitno političkog, dakle praktičnog porekla. Politička razboritost (phronezis) kojom se uređuje ljudski poredak postaje rađajuće mesto za samu filozofiju kao specifičnu ljubav za mudrošću. Knjiga Vladimira Cvetkovića "Polis i filozofija" u najbližu vezu i odnos dovodi filozofiju, politiku i istoriju. Čak se smatra da je sama filozofija nastala kao jedan mogući diskurzivni odgovor na postojeće odnose političke moći, s jedne, i recepcije stvarnosti, s druge strane. Utoliko se smatra da je filozofija u sebi uvek nosila politička obeležja što je dokazano već sa Platonom koji stavlja polis u nerazdvojnu povezanost sa sophiom.
Ukoliko je filozofija nastojala da omogući dosezanje najvišeg dobra, kao teorijskog i praktičnog jedinstva mišljenja i delovanja, utoliko je ona bila u direktnoj zavisnosti od politike, kao načina kreiranja stvarnosti. Ovo stoji u oštroj suprotnosti prema moderni, u kojoj je došlo do osamostaljenja izdvojenih sfera društvenog bivstvovanja uz teorijsko obrazloženje razdvajanja politike od etike, što je uslovilo da moderna politika više ne treba filozofiju već samo političke "eksperte".
Polazeći od teza da je svaka filozofija već na neki način (imanentno) politički utemeljena, autor na grčkom primeru pokazuje moć i posledice ovog posredovanja. Pregled antičke filozofije i njenog istorijsko-političkog okvira je onaj konkretni materijal na kome se proverava poznata misao o filozofiji kao "svom vremenu zahvaćenom u mislima". Pri tom, autor nastoji da pruži uvid u same početke filozofije. Istorijski, političko-filozofski razvoj Grčke završava se ovde sa Platonom.
Na samom početku autor je sebi postavio težak zadatak filozofskog uvoda u filozofiju iza koga sledi tradicionalno-hronološki prikaz razvoja grčke filozofije. Konstituisanje pojma filozofije postavlja se između mita i nauke, a njen temeljni uslov i osnov nalazi se u raciju. Činjenica od koje se polazi je ravnodušnost bića prema kojoj je filozofija samo jedan od mogućih načina ukidanja i prevladavanja te tuđosti bića određenim (raz)umskim mišljenjima i delovanjem. U naporu spoznaje onog "apsolutnog" i onog "istorijskog" funkcioniše filozofija kao smisao koji se poklapa sa mitsko-metafizičkim načelima o istini i postojanju kao takvom sve do pojave moderne kao istovremenog trijumfa beznađa i razuma.
Tako već u okviru uvoda postaju nužne neke napomene o pojmu modernosti koji se podudara sa pojmom prosvetiteljstva. Istorijski primeri Grčke i Rima već sadrže suštinske odlike današnje postmoderne i pokazuju da naše (moderno) doba imanentno sadrži određenu paradigmu umnosti koja se putem različitih diskursa prosleđuje subjektu. Za autora moderna još uvek ostaje jedan "otvoreni projekat" u kome moramo "umno sagledavati i nerealizovane potencije koje modernost sa sobom nosi".
Vezu polisa kao mesta u kome se realizuje sam svetski poredak (kosmos) i filozofije prvi su razumeli Grci na čisto razumski način. Ontološke zamisli slede politiku ali i obrnuto, načela onog što jeste nameću političkom diskursu odgovarajuće racionalne obrasce čime politika postaje izuzetno mesto filozofije.
Olga VOJINOVIĆ
