Priručnik za praktičnu primenu Zakonika o krivičnom postupku

19.01.08 Danas

Knjiga Ranka Sokolovića, pored komentara i detaljne analize svih članova Zakonika, sadrži brojne primere iz domaće i inostrane sudske prakse. Komentar sadrži ukupno 3282 sudske odluke, od kojih su oko 400 u periodu od 2000. do 2006. godine. Brojni primeri iz praktičnog postupanja i komparativni pristup u odnosu na rešenja u evropskim zemljama i SAD, čine ovaj komentar interesantnim za stručnu javnost, posebno za advokate, policajce, tužioce, sudije i državne službenike, tako i za širu javnost, posebno za studente prava. Ukoliko je odredba ZKP tematski povezana sa nekim drugim propisom, uz komentar je data i odredba srodnog propisa, kao što je to slučaj sa pozivanjem i dovođenjem lica, pretresanjem stana i lica, merama ciljane potrage i slično, gde je dat prikaz Zakona o policiji sa komentarom.
Uz odredbe koje se odnose na nadležnost i sastav sudova nalazi se spisak svih krivičnih dela iz Krivičnog zakonika Srbije za koja se gonjenje preduzima po službenoj dužnosti, odnosno na predlog ili po odobrenju republičkog javnog tužioca. Na sličan način postupilo se i kada je reč o odredbama ZKP uz koje je dat prikaz odredaba Evropske konvencije o ljudskim pravima i osnovnim slobodama (kao što je učinjeno pri analizi pretpostavke nevinosti iz člana 3. ZKP, u okviru koje je data i prva presuda Evropskog suda za ljudska prava u Strazburu - Matijašević, na štetu Srbije).
Kod odredaba ZKP koje imaju dodirnih tačaka sa Zakonom o parničnom postupku, Zakonom o izvršnom postupku, Zakonom o maloletnim učiniocima krivičnih dela i krivičnopravnoj zaštiti maloletnih lica, Zakonom o izvršenju krivičnih sankcija, Zakonom o prekršajima, Zakonom o medijaciji i drugim zakonima, izložene su celovite odredbe navedenih zakona, tako da korisnici imaju sve na jednom mestu (ovo se posebno odnosi na dostavljanje, položaj branioca-advokata, troškove postupka, realizaciju imovinskopravnog zahteva, pravnosnažnost i izvršnost presude, rešavanje prejudicijalnih pitanja i primenu odredaba ZPP u krivičnom postupku). U vezi s takvim pristupom, knjiga sadrži i odredbe važećeg Krivičnog zakonika Republike Srbije, gde postoji "preplitanje", kao što je to, na primer, slučaj kod povreda Krivičnog zakonika ili primene mera bezbednosti.
S obzirom na to da su na drugačiji način regulisane dokazne radnje, a da su uvedene i nove dokazne radnje, poput slušanja zvučnih snimaka i uvida u zvučne i video snimke, one su u knjizi detaljno obrađene uz primere praktičnog postupanja službi bezbednosti Nemačke, SAD, Italije i Rusije u borbi protiv terorizma. Institut svedok - saradnik analiziran je s teorijskog i aspekta praktične primene. U Republici Srbiji je, u vezi sa tim statusom, procesuirano 11 lica pred sudovima u Srbiji u periodu od 2003. do 2007. godine. Nadzor i snimanje telefonskih i drugih razgovora, takozvano "prisluškivanje" je prikazano ne samo sa aspekta člana 146. novog ZKP-a, već znatno šire, korišćenjem uporednopravnog pristupa. Navode se srodna rešenja u susednim državama, rešenja u SAD, Velikoj Britaniji, Italiji, Rusiji, kao i predlog za izmenu zakonskih propisa u Republici Srbiji.
Analizom svakog člana napravljen je pomak u kvalitetu izložene materije, posebno zbog toga što je u knjizi predložena promena nekih, po mišljenju autora, loših rešenja. Članovi ZKP-a koji su podvrgnuti kritici, autor je ostavio bez predloga novog rešenja de lege ferenda, u smislu izmena i dopuna aktuelnog ZKP.
Neka nova rešenja izazivaju sumnju u korisnost i pozitivne efekte praktične primene novog Zakonika. Zbog svoje pravnotehničke neodrživosti, rogobatne odredbe, poput onih iz člana 117. stav 1, čl. 118. st. 3 i drugih, dovode u pitanje pozitivne efekte i domet Zakonika.
Autor je komentarisao i normiranje istrage, s obzirom na to da je poveravanje dokaznih radnji u toku istrage i ovlašćenja istražnog sudije, sadržano u članu 270. do čl. 272, izloženo pre odredaba o donošenju rešenja o sprovođenju istrage. Da li to znači, pita se autor, da istragu najpre sprovodimo, pa je tek onda otvaramo?
Član 256, koji govori o podnošenju obaveštenja o krivičnom delu javnom tužiocu od strane policije, sadrži odredbu koja je u suprotnosti sa odredbom člana 254. stav 1. aktuelnog ZKP, gde se koristi prepoznatljivi termin - krivična prijava. Sokolović ukazuje da iz toga proizilazi da, kada državni organi, javna preduzeća i ustanove, fizička i pravna lica prijavljuju izvršenje krivičnog dela, čine to krivičnom prijavom, a kada to radi policija - kojoj je to osnovna dužnost, čini to obaveštenjem o krivičnom delu.
U vezi sa suzbijanjem organizovanog kriminala, autor predlaže rešenja kojima će se postići veća efikasnost krivičnog postupka i osuđujuće presude, ali i ukazuje na potrebu da se oduzima imovina kriminalcima i povezanim licima. Autor navodi i neusaglašenost aktuelnog ZKP sa članom 81. i 82. KZ Srbije u vezi sa obaveznim psihijatrijskim lečenjem i čuvanjem u zdravstvenoj ustanovi neuračunljivog izvršioca, ali i neusaglašenost sa evropskom Konvencijom za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.
Prilikom predlaganja primerenih iskustava, kao što su iskustvo Italije sa Zakonom o mafiji, ili iskustvo Nemačke, odnosno SAD, Sokolović je vodio računa o "zdravom preformulisanju novog ZKP", koji bi državi pružio normativnu osnovu za efikasnije suzbijanje organizovanog kriminala.
Autor je detaljno komentarisao postupak za naknadu štete, rehabilitaciju i ostvarivanje drugih prava lica neosnovano osuđenih i neosnovano lišenih slobode, i ilustrovao brojnim primerima iz sudske prakse. Sadržajno je analiziran i postupak medijacije i skraćeni postupak, odnosno postupak za izricanje krivičnih sankcija bez glavnog pretresa, kao i ubrzani postupak.
Odredbe dosadašnjeg ZKP i novog ZKP su tabelarno upoređene. Sokolović je zakonska rešenja analizirao i sa aspekta njihove praktične primene, koristeći i dugogodišnje iskustvo rada u Bezbednosno-informativnoj agenciji, odnosno Resoru državne bezbednosti MUP-a Republike Srbije. Knjiga sadrži i registar pojmova, zapravo bogat pojmovnik koji omogućava da traženi pojam, lako bude pronađen u odgovarajućem članu Zakonika, kao i Nacrt sporazuma o priznanju krivice (nagodbi), Nacrt rešenja o sprovođenju istrage, optužnice i druga procesna akta, uz odgovarajuće članove Zakonika.