01.01.00
Pobjeda
01.12.2002.
MONOGRAFIJE
Mit i istorija Rasa Todosijevic "Was ist Kunst?", Geopoetika, Beograd 2002,
Sta je umjetnost, i kako se kazuje istina definisu osnovne koordinate Todosijeviceve kriticko-politicke umjetnosti koja se namece kao svojevrstan epistemoloski model, bez presedana u srpskoj umjetnosti dvadesetog vijeka, jedan je od temeljnih stavova kriticara Dejana Sretenovica, autora studije u monografiji Rasa Todosijevic "Was ist Kunst", u izdanju beogradske "Geopoetike". U istorizaciji i kriticarskoj interpretaciji opusa jednog od najznacajnijih srpskih umjetnika takozvane "nove umjetnicke prakse" ovaj istoricar umjetnosti, s pravom, fokusira odnos Todosijevicevog jezika umjetnosti i politickog angazmana. Podsjeca na predavanje srpskog umjetnika (koje je odrzao 2000. godine u okviru Skole za istoriju i teoriju slike u Beogradu) u kojem Todosijevic eksplicitno navodi da je represivni mehanizam edukacije indukovao njegovu prirodnu reakciju prema svakom obliku dogmatizma i stvaralackog konformizma. Sretenovic analizira socio-kulturni ambijent u Beogradu sezdesetih, u kojem su tekovine istorijskih avangardi ostale bez odjeka kao i one srpskih - zenitizma, dadaizma i nadrealizma. "Zato se Habermasova teza o modernosti kao nedovrsenom projektu moze doslovno primjeniti u analizi lokalne situacije: tehnick a i socijalna modernizacija socijalistickog profila mozda je i donijela odredjene socio ekonomske rezultate, ali kada se govori o recepciji umjetnicke moderne, onda je jasno da umjetnicku scenu tog vremena karakterise recepcija drugorazredne modernisticke apstrakcije, odnosno njenih razvodnjenih pariskih recidiva olicenih u Drugoj pariskoj skoli".
Neformalna beogradska grupa, koju su cinili Rasa Todosijevic, Marina Abramovic, Era Milivojevic, Nesa Paripovic, Zoran Popovic, Gergelj Urkom (zajedno sa vojvodjanskim umjetnicima), postavlja temelje nove umjetnicke prakse u Srbiji. NJihovo djelovanje, smatra Dejan Sretenovic, imace vrijednost emancipatoreksog, kopernikanskog obrta, koji ne iscitava samo u radikalnoj promjeni objekata umjetnickog misljenja i ponasanja, uvodjenju novih medija vec i temeljnom prevrijedonovanju samog pojma umjetnickog djela.
Potom, analizira seriju Todosijevicevih performansa "Was ist Kunst" (1976-1981), koji po njegovom misljenju, predstavljaju amblematski rad i svakako jedan od najznacajnijih radova u srpskoj umjetnosti dvadesetog vijeka, jer dovodi u vezu i totalitarni diskurs i institucije umjetnosti. Agresivno ponasanje i iritacija publike, prisutno i u ovom radu, odlikuje i druge Todosijeviceve performanse, naglasava Sretenovic, koji se centriraju oko nasilnickih (udaranje po stolu metalnom sipkom "Vive la France - Vive la tyrranie") i sadistickih gestova (mrcvarenje ribe u "Decision as Art" i "Pijenju vode") tjelesnih izlucevina (povracanje u "Pijenju vode"), prljavstine ("Pranje cistih nogu prljavom vodom").
Todosijevic svoju agresiju usmjerava prema drugome, prema objektima, koji konstituise neku vrstu maskulinog, deestetizovnog "teatra surovosti".
Uloga tijela umjetnika ili modela u Todosijevicevim performansima funkconise kao lokus dogadjaja, "tijelo je u nekoj vrsti dijalektickog odnosa izmedju subjekta i objekta, reciprocno proizvodi objekte u akciji i samo djeluje kao objekat akcije".U njegovim akcijama farbanja fikusa, mrcvarenja ribe demonstriraju se emancipatorske tehnike raspolaganja tijelom, cije utemeljenje Sretenovic iscitava u materijalnom realizmu fizicke akcije i mentalnom realizmu Todosijevicevog umjetnickog koncepta lisenog simbolickih, spiritualnih, ritualnih i slicnih konotacija.
U citavom nizu performansa, instalacija, a Todosijevic potpisuje i prvi tableau vivant u srpskoj umjetnosti, koristi vizuelno neatraktivne predmete i objekte koji ce predstavljati prepoznatljivo obiljezje njegovog rukopisa.
Cinicno razmisljanje o tradicionalnoj praksi umjetnickog "vjezbanja ruke" je sustina njegovog koncepta ciklusa "Ni jedan dan bez linije". Umjetnik naglasava liniju, a ne crtez, mentalno-mehanicku aktivnost umjesto formalne strukture kojom ona rezultira, i pravi inverziju vrijednosti.
Sredinom osamdesetih okrece se tradicionalnim vizuelnim medijima - crtezima i slikama, kada nastaju i njegove price o umjetnosti. Sretenovic nalazi sasvim logicnu vezu u umjetnikovom okretanju istorijskim verifikovanim sredstvima za proizvodnju umjetnicog djela kako bi demonstrirao kauzalni odnos izmedju etabliranih tehnika i stilova formalizacije, kulta genija i mehanizama ideoloske mistifikacije u procesima proizvodjenja i reprodukovanja istorije (umjetnosti) jer je u fokusu preispitivanje odnosa mita i istorije. Paradigmaticna je serija slika i crteza "po Pikasu", kojima, naglasava Sretenovic, Todosijevic proizvodi sum u svom "dijalogu" sa Pikasom koji zapravo ukazuje na to da je dijalog shvacen kao imitiranje uzora nemoguc, i da umjetnik radi u otvorenoj konfrontaciji sa mitovima moderne, u diskontinuitetu sa istorijom.
Analizira diskurzivne varijacije "ja-govor", a posebno todosijevicev rad sa jezikom i tekstom ciji je raspon od naziva radova preko tekstova i fraza koji cine dio rada, upotrebe snimljenih glasova do autopoetickih iskaza, kriticko-teorijskih tekstova i prica o umjetnosti, polemika i prevoda. Tekstovi Todosijevica o umjetnosti su posljedica njegove umjetnicke prakse, odnosno obrnuto. Koristi poznate simbole i simbolicke gestove ali i proizvodi autohtone znakove.
Objavljivanje dvojezicne monografije o opusu Rase Todosijevica, ciji su se radovi nalazili i na naslovnim stranama "Art foruma", na reprezentativnim izlozbama u inostranstvu, i organizovanje njegove retrospektive u Muzeju savremene umetnosti u Beogradu u kojem je dugo bio marginalizovan, oznacava prevrjednovanje srpske umjetnicke scene, odnosno sistema. Kvalitetu knjige doprinose brojne napomene u fus notama autora Dejana Sretenovica, obimna fotodokumentacija radova, kompletna bibliografija.
