Istorija sveta u 6 pića

16.06.07 Vijesti

"Ne postoji jedna istorija čovječanstva, postoje samo brojne istorije različitih aspekata ljudskog života" - ove riječi filozofa Karla Propera bile su ideja vodilja britanskog pisca Toma Stendidža (urednik za nauku i tehnologiju u časopisu Ekonomist) u pokušaju da svijet sagleda kroz pića. Stendidžova knjiga "Istorija svijeta u šest pića" duhovito je i lucidno promišljanje povijesti ljudskog roda kroz prizmu šest najpoznatijih pića: pivo, vino, žestoka alkoholna pića, kafu, čaj i koka-kolu. Knjigu je objavila "Geopoetika" u ediciji "Intimna istorija" i u prevodu Milane Todoreskov.
Kao što arheolozi istoriju dijele na različite periode (kameno, bronzano, gvozdeno doba...), tako je moguće podijeliti istoriju svijeta na periode u kojima su dominirala različita pića. Pivo, vino, žestoka alkoholna pića, kafa, čaj i koka-kola - obilježili su tok svjetskih zbivanja. Tri od šest pomenutih pića sadrže alkohol, a tri kofein, ali ono što im je zajedničko jeste da je svako od njih definisalo ključne epohe u istoriji čovječanstva, od antike do danas.
Pivo, kao produkt namirnica zemljoradnje, imalo je izuzetnu važnost u prvim civilizacijama Mesopotamije i Egipta i korišćeno je za plaćanje nadnica. Vino je bilo u krvotoku mediteranske civilizacije, a zlatno doba antičke Grčke i Rima bilo je doba vina, osnovnog sredstva trgovine u velikim prekomorskim trgovačkim pohodima, preko kojih su se grčke ideje i kultura širile na sve strane svijeta. Dvije vodeće svjetske religije zauzele su suprotne stavove u vezi s vinom: u hrišćanskom ritualu pričešćivanja vino ima ključnu ulogu, dok je s druge strane, poslije pada Rimskog carstva i uspona islama vino zabranjeno u čitavoj regiji iz koje je poniklo. Žestoka pića, dobijena destilacijom, kao što su brendi, rum i viski okrepljivala su moreplovce na du-gim putovanjima u doba velikih istraživanja i služila kao sredstvo plaćanja u trgovini robljem, a bila su izuzetno popularna u sjevern-oam-eričkim kolonijama i igrala jednu od ključnih uloga u osnivanju SAD.Iako kafa, tajanstveno i pomodno piće, potiče iz arapskog svijeta, ona je podsticala revolucionarnu misao u Evropi u doba prosvetiteljstva, kada su kafeterije postale centri duhovnog razvoja. U nekim zemljama, poput Velike Britanije, umjesto kafe, primat je preuzeo čaj, uvezen iz Kine. On je postao toliko popularan u Britaniji da je određivao pravac britanske spoljne politike, otvorivši trgovačke puteve prema Dalekom istoku, učvrstivši imperijalizam i podstičući industrijalizaciju. Čaj je postao nacionalno britansko piće, i Britanci su zaslužni za masovnu proizvodnju čaja u Indiji. Vještački gazirana pića prvi put su se pojavila u Evropi pred kraj XVIII vijeka, ali su postala fenomen u XX vijeku sa koka-kolom, najprodavanijim proizvodom na svijetu. Ona i danas predstavlja pravi simbol napredovanja prema jedinstvenom svjetskom tržištu. Treba pomenuti da je koka-kolu, kao ljekovito sredstvo za okrepljivanje, 1886. napravio Džon Pemberton, apotekar iz Atlante, koji se bavio izmišljanjem nadriljekova.
Iako vodi nije posvetio posebno poglavlje, o njoj je Stendidž naširoko pisao u epilogu knjige, napominjući da je pomenutih šest pića uobličavalo prošlost, a da je voda piće koje će oličavati budućnost. Voda i danas izaziva brojne debate u vezi sa zdravljem i ima nevidljiv, ali dalekosežan geopolitički značaj.

V.OGNJENOVIĆ

06.05.07 Danas

Istorija sveta u šest pića, Tom Stendidž
Geopoetika, 2007.
prevela Milana Todoreskov

Ovo delo sagledava istoriju sveta u novom kontekstu i ključu. Autor razmatra kako su se životi, sudbine ljudi i istorijska karta sveta menjale u odnosu na omiljena pića koja je imala svaka kultura. Od prvih naseobina u Grčkoj, preko velikih dvorana za gozbe u staroj Grčkoj i Rimu, sve do čuvenih kafea iz doba prosvetiteljstva ili kafea novog doba, čovečanstvo je trajalo i pretrajavalo uz šest različitih pića, od kojih je svako obeležilo tok svetskih zbivanja. To su pivo, vino, žestoka alkoholna pića, kafa, čaj i koka - kola. Tri od navedenih pića su alkoholna, a druga tri sadrže kofein, no zajedničko im je to što je svako od njih obeležilo važne epohe u celokupnoj istoriji čovečanstva, od antike do danas. U civilizacijama Mesopotamije, pivo je bilo piće od izuzetne važnosti, baš kao i na području starog Egipta. Pivom su, između ostalog, plaćane i nadnice. Doba antičkih civilizacija je bilo doba vina, ali je vino bilo i osnovno sredstvo trgovine u velikim pohodima preko mora. Brendi, rum i viski bili su omiljena pića moreplovaca na dugim putovanjima, u doba istraživanja, ali su ova pića bila i sredstvo plaćanja u trgovini robljem. Kafa je poreklom iz arapskog sveta, a kafeterije gde se ovaj napitak služio, bile su centri duhovnog razvoja u Evropi u doba prosvetiteljstva. Čaj, poreklom iz Kine, postao je toliko omiljen u Britaniji, da je ponekad određivao i smer britanske politike. Koka-kola, najpoznatiji i najprodavaniji proizvod u proteklom veku i danas predstavlja simbol ostvarenja "američkog sna". Pred nama je istorija civilizacije sagledana iz ugla šest najomiljenijih pića svih vremena, koja su, zbilja, promenila svet.


Nasleđeni gubitak, Kiran Desai
Mono i Manjana, 2007.
prevela:Tatjana Bižić

Kiran Desai jedan je od najsnažnijih glasova moderne engleske proze. Njena majka, Anita Desai, takođe književnica, tri puta je bila u najužem izboru za Bukerovu nagradu. Kiran Desai je upravo romanom Nasleđeni gubitak, ovo priznanje i osvojila. Naša i svetska čitalačka publika zapamtili su Kiran Desai po izvanrednom romanu Halabuka u voćnjaku Guava. Roman je dobio najlaskavija priznanja kritičara, koja su pratili i visoki tiraži. Desai i u svom novom delu nastavlja da piše pikarski, duhovito, satirično, disonantno, ubedljivo. Njen stil sa razlogom porede sa Ruždijevim, a poetiku sa prozom slavne Arundati Roj. I likove u ovom romanu Kiran Desai posmatra sa blagonaklonošću i mudrošću. Svi junaci o kojima ona govori u ovom delu listom su gubitnici, ali njihov put kroz život upravo je tema koju bira i koja intrigira ovu književnicu. Kroz priču o sudbinama jedne devojke, jednog kuvara, jednog sudije, Desai u ovom delu dotiče i mnoge od tema savremenog sveta: globalizaciju, sudar različitih kultura, siromaštvo, fundamentalizam... Možda je osnovna tema ovog dela i sudar ličnih i političkih oluja. Glavni junak Desaijeve je uvek i najveći gubitnik: to je mali, običan čovek, omiljeni junak lepe književnosti širom sveta.


Hitlerova tajna nauka, Najdžel Penik
Dereta, 2007.
prevela Duška Tomanović

Ova naučno utemeljena i popularno napisana knjiga opisuje bizarne, iznenađujuće i često neverovatne teorije alternativnih nauka, koje su u Hitlerovoj Nemačkoj bile podignute na zvaničan status. To su neortodoksna kosmologija, oživljena paganska verovanja, skriveni principi u arhitektonskom dizajnu, studije o rašljarstvu, iskopavanja, kamene kružnice, astronomija, prenos podzemnih energija i najrazličitiji kultovi. Pisac sledi trag misterioznih tradicija manihejaca, vitezova svetlosti, društava iluminata i tuleanaca i različitih tajnih organizacija. Nacistički mistici pokušavali su da ožive stare tradicije koje su se prenosile, kako se govorilo, od vremena Stounhendža i piramida, oblikujući i prerađujući ih u cilju stvaranja razarajućeg izvora moći. Hitlerova tajna nauka knjiga je koja sadrži najrazličitije opise svih onih tajnih strategija i taktika, koje su Hitlerovi saradnici proučavali, ne bi li osvojili svet. Penik, na kraju ovog dela, kaže:"Hitler se ubio 30. aprila 1945. godine. Njegovi pomoćnici su izneli njegovo telo u baštu Rajhskancelarije i tamo ga bez ceremonije spalili sa sto osamdeset litara nafte čuvane za tu priliku. Datum njegovog samoubistva je značajan - 30. april, veče uoči Prvog maja, praznika proleća, poznatog i kao Valpurgijska noć, koji predstavlja jedan od velikih žrtvenih datuma starog germanskog paganstva. Kao da je Hitler izabrao ovaj dan kako bi osigurao sebi najbolju moguću reinkarnaciju..."

Ko je Loret, Florans Kadije, Stefan Žirel
Baobab, 2006.
prevela Iva Brdar

Evo nežne, bogato ilustrovane knjige za mlade čitaoce. Kroz priču devojčice sa Daunovim sindromom, ovo delo poručuje najmlađim čitaocima da sva ljudska bića, bez obzira na međusobne razlike, imaju iste potrebe i pravo da budu uključeni u život, ne samo svoje porodice, već i šire zajednice. Prikazujući vešto i nenametljivo događaje iz Loretine perspektive, ovo delo uči najmlađe ljubavi i toleranciji. Tatjana Čolin, psiholog, o junakinji Loreti i recepciji priče kod mladih čitalaca, kaže: "Knjiga o Loret podstiče decu da cene i prihvataju različitosti bez predrasuda. Izvanredno je da se ova knjiga, koja je do sada prevedena na više jezika, pojavila i u našim knjižarama".

Sanja Domazet

29.04.07 Večernje novosti

ŠEST različitih pića obeležilo je tok svetskih zbivanja: pivo, vino, žestoka alkoholna pića, kafa, čaj i "koka-kola". Tri sadrže alkohol, a tri - kofein, ali ono što im je zajedničko jeste da je svako od njih definisalo ključne epohe u istoriji čovečanstva, od antike do danas.
Ovu tezu razvija Englez Tom Stendidž u nesvakidašnjoj knjizi "Istorija sveta u šest pića", koju je kod nas objavila "Geopoetika" u svojoj zapaženoj ediciji "Intimna istorija". Autor je urednik zadužen za nauku i tehnologiju u časopisu "Ekonomist", a zastupa teoriju da baš kao što arheolozi istoriju dele na različite periode (kameno, bronzano, gvozdeno doba...), tako je moguće podeliti istoriju sveta na periode u kojima su dominirala određena pića.
Pivo je imalo izuzetnu važnost u prvim civilizacijama Mesopotamije i Egipta i korišćeno je, pored ostalog, za plaćanje nadnica. Zlatno doba antičke Grčke bilo je doba vina, osnovnog sredstva trgovine u velikim prekomorskim pohodima preko kojih su se grčke ideje i kultura širile na sve strane sveta. "Žestine": brendi, rum i viski okrepljivali su moreplovce na dugim putovanjima u vreme velikih istraživanja i služili kao sredstvo plaćanja u trgovini robljem.
Iako kafa potiče iz arapskog sveta, ona je podsticala revolucionarnu misao u Evropi u doba prosvetiteljstva, kada su kafeterije postale centri duhovnog razvoja. Stotinama godina pošto su Kinezi počeli da piju čaj, on je postao toliko popularan u Britaniji, da je određivao smer njene spoljne politike na vrhuncu imperije. Veštački gazirana pića prvi put su se pojavila u Evropi krajem 18. veka, ali postala su fenomen u 20. veku sa "koka-kolom", najpoznatijim i najbolje prodatim proizvodom na svetu, koji i danas predstavlja simbol napredovanja prema jedinstvenom svetskom tržištu.
Stendidž na kraju knjige zaključuje da je ovih šest pića definisalo našu prošlost i ostavlja prostor za sedmo - ono koje će oličavati našu budućnost. Jedan napitak se, kaže on, već izdvojio kao najverovatniji kandidat. Ironija je u tome što je to voda, isti napitak koji je prvobitno odredio put ljudskog razvoja, čime bi se istorija popularnih pića opet našla na svom izvoru.

BUDUĆNOST NA GREŠKAMA

"GEOPOETIKA" je u knjižare izbacila još dva nova naslova iz edicije "Intimna istorija": "Kratka istorija sveta za mlade", delo Ernsta Gombriha iz 1936. godine, jednog od najistaknutijih naučnika 20. veka, koji je na malom broju stranica jasno i ubedljivo opisao čitavu istoriju sveta i napravio podvig koji do danas niko nije uspeo da dostigne, odnosno "Kratka istorija napretka" antropologa i filozofa istorije Ronalda Rajta koji tvrdi da čovečanstvo ima budućnost samo ako se konačno nauči na grešakama koje ponavlja od kamenog doba.

Branislav Đorđević