Mihail Epštejn (rođen 1950. u Moskvi, od 1990. živi u Americi i predaje na univerzitetu Emori, Atlanta), autor je, između ostalog, knjiga "Relativistički modeli totalitarnog mišljenja. Istraživanje jezika sovjetske ideologije" (1991), "Novo sektaštvo. Tipovi religiozno-filozofskih pogleda na svet u Rusiji" (1993), "Posle budućnosti. Paradoksi postmodernizma i savremena ruska kultura" (1995), "Reč i ćutanje, Metafizika ruske književnosti" (2006)... Na srpskom su, u prevodu Radmile Mečanin i Draginje Ramadanski, objavljene Epštajnove knjige "Esej" (1997), "Vera i lik" (1998), "Postmodernizam" (1998), "Očinstvo" (2001), "Novo sektaštvo" (2001), kao i mnogi eseji i studije...
Dnevnik
05.02.2003.
ARHIV
Hiperrevolucionarnost
Značajno je da, od šest navedenih oblasti hiperizacije, tri su tradicionalno obuhvaćene pojmom ?revolucija?: socijalna, seksualna i naučna revolucija. Ali, i na hiperegzistencijalnosti, hipermaterijalnosti i hipertekstualnosti može biti primenjen taj isti pojam ?revolucije?, budući da su oni utvrđivani u znaku apsolutnog preokreta vrednosti: od esencijalizma do egzistencijalizma (revolucija u zapadnoj filosofiji), od idealizma do materijalizma (revolucija u sovjetskoj filosofiji); od sadržine do forme, postupka, teksta (revolucija u kritici). Ovome možemo dodati i revoluciju u sredstvima za komunikaciju (mas-medijima), čiji je rezultat nastanak televizijske, video i kompjuterske tehnike: svet na ekranu ljudi počinju da doživljavaju kao realniji od sveta izvan ekrana.
Na taj način, sama priroda revolucije javlja nam se u novom svojstvu - kao način stvaranja hiperfenomena. Po svojim neposrednim zadacima, revolucija je ?prevrat?, pomeranje jedne na mesto druge suprotnosti: materije na mesto ideje, kolektiva na mesto individue, teksta na mesto sadržine, instinkta na mesto intelekta... Ali, upravo revolucija pokazuje i nemogućnost prevrata. Ono što pobeđuje u revoluciji, postepeno otkriva još veću podređenost onome nad čime je kobajagi izvojevana sloboda. Ispostavlja se da je materijalizam apstraktnija i sholastičkija filosofija od bilo kog idealizma, koji mu je prethodio - i da je najrazornija filosofija za samu materiju. Ispostavlja se da je komunizam podesniji za apsolutno samoutvrđivanje jedne jedine, svemoguće individualnosti, od svakog idealizma, koji mu je prethodio. Ispostavlja se da je književnost, svedena na tekst, na sistem čistih znakova, mnogo zavisnija od kritičarevog tumačenja nego književnost ?tradicionalnog tipa?, ispunjena istorijskom, biografskom i ideološkom sadržinom. Ispostavlja se da je materija, svedena na elementarne čestice, mnogo idealističkija, matematički iskonstruisanija nego materija u tradicionalnom smislu, koja poseduje određenu masu mirovanja. Ispostavlja se da je seksualnost, svedena na čisti instinkt, mnogo spekulativnija i fantazmagoričnija od prosečnog polnog osećanja, koje uključuje fizičku, emocionalnu i duhovnu zaljubljenost. Ispostavlja se da je upravo ?čistota?, kvintesencija svojstva, koja čini sveti cilj svih gorenavedenih revolucija: čista socijalnost, čista materijalnost, čista seksualnost, tekstualnost itd - naopaka forma onoga što se negira u njoj. Čista realnost jeste simulacija samog svojstva ?biti realan?.
S ruskog prevela Radmila Mečanin
(Iz knjige ?Postmodernizam?, Zepter Book World, Beograd, 1998)
Mihail Epštejn
