Sedam Njegoševih sahrana

09.05.13 Politika

Kapela na Lovćenu i crkvica u Kumrovcu„Neka odnesu to tamo”, rekao je Josip Broz Tito delegaciji Crne Gore kada je došla na Brione 24. juna 1970. da traži podršku za uklanjanje zavetne Njegoševe kapele na Lovćenu


Knjiga „Sedam Njegoševih sahrana – ka Njegoševom konačnom počivalištu”, Slobodana Kljakića, novinara i publiciste, i Ratka Pekovića, književnog istoričara i publiciste, izuzetan je doprinos našoj kritičkoj istoriografiji, rečeno je na nedavnom predstavljanju ove knjige na Tribini Francuska 7, u Udruženju književnika Srbije.
Laskavu ocenu izneli su profesori dr Mihailo Šćepanović, dr Veljko Đurić i Miljurko Vukadinović, dok su Vojo Stanišić, kao izdavač, vlasnik beogradskog Izdavačkog preduzeća „Jasen”, i Slobodan Kljakić, jedan od autora, govorili o putevima nastanka knjige.
Knjiga je posvećena svim sahranama i preseljenjima posmrtnih ostataka velikog srpskog pesnika. Tako može da se sazna da su vlasti Cetinja 3. septembra 1971. donele odluku da kapela posle rušenja i uklanjanja sa Jezerskog vrha 1972. bude obnovljena na nekom drugom mestu, ali se to do danas nije dogodilo. Kada je Crnogorsko–primorska mitropolija predložila prošle godine da kapela ponovo bude sagrađena pored Meštrovićevog mauzoleja na Lovćenu, Skupština Crne Gore je glasovima poslanika vladajuće koalicije odbila da raspravlja o donošenju zakona koji bi to omogućio.
Takva odluka i obeležavanje 200-godišnjice rođenja Petra II Petrovića Njegoša podstakli su autore da istraže složene okolnosti zbog kojih su od Njegoševe smrti 1851. vladičine kosti premeštane i sahranjivane još pet puta – 1854, 1916, 1925, 1972. i 1974. godine, kada su položene u kriptu Meštrovićevog mauzoleja, sagrađenog na vrhu Lovćena.
Poznati i nepoznati izvori koje su autori istražili uverljivo potvrđuju da se kroz „slučaj Njegoševe kapele”, od vladičine smrti do danas, prelama i deo burne političke, ratne, nacionalne, kulturne, crkvene i ideološke istorije na ovim prostorima.
Gradnje i rušenja Njegoševe kapele pokazuju kako su i zašto njegovi zemni ostaci faktički i simbolički dolazili u središte dramatičnih istorijskih zbivanja, zbog čega su i seljeni toliko puta. Otuda kroz knjigu defiluju i značajne državne, političke i crkvene ličnosti – knez Danilo Petrović i današnji potomci dinastije Petrović–Njegoš, car Franjo Josif I, kralj Aleksandar I Karađorđević, patrijarh Gavrilo Dožić i patrijarh German, papa Pavle VI, Josip Broz Tito, niz visokih crnogorskih državnih i partijskih rukovodilaca iz perioda komunizma i postkomunizma, sve do naših dana.
U knjizi „Sedam Njegoševih sahrana” autori, između ostalog, podsećaju kako je Njegoš odredio da njegov grob bude u Crkvi Svetog Petra na vrhu Lovćena, kako je austrijski okupator bombardovao kapelu 1916. i naredio da Njegoševe kosti tajno budu prenete na Cetinje. Potanko je opisano kako je mitropolit Gavrilo Dožić, preteći ostavkom, izdejstvovao od kralja Aleksandra da kapela bude obnovljena 1925. godine, umesto da na njenom mestu već onda bude izgrađen Meštrovićev mauzolej.
Njegoš je bio i žrtva političkog sukoba Beograda sa Moskvom i Zapadom početkom pedesetih godina prošlog veka, kada je vlast u Crnoj Gori odlučila da na vrhu Lovćena izgradi Meštrovićev mauzolej, što je početkom šezdesetih naišlo na žestoka javna osporavanja.
U knjizi su objavljeni i mnogi detalji iz poverljivih, nepoznatih dokumenata o sporu Srpske pravoslavne crkve sa državom, povodom podizanja Meštrovićevog mauzoleja, čiju je gradnju podržao papa Pavle VI, zbog čega je slao u tajnu misiju svog specijalnog emisara 1969. godine.
Sadržina javnosti nepoznatog stenograma od 24. juna 1970. svedoči da je Josip Broz Tito tog dana, u razgovoru sa delegacijom Crne Gore na Brionima, doneo presudu, pošto je podržao ideju da se Njegoševa kapela ukloni sa vrha Lovćena:
„Neka odnesu to tamo... U Kumrovcu je Stevo Krajačić skinuo gore s onog brda što je bilo, pa im je metnuo tamo dolje. A popovi su zadovoljni, ne treba pješice da idu gore, muka mu je tamo, teško.”
Autori knjige, iznoseći i mnoge druge nepoznate momente, inače su izrazili „pustu nadu” da će u vreme obeležavanja 200 godina od Njegoševog rođenja biti otvoren put za ponovno podizanje njegove zadužbine na Lovćenu – Crkve Svetog Petra Cetinjskog.
Njegoševi zemni ostaci bi tako po sedmi put bili sahranjeni, ponovo na mestu koje je sam vladika odabrao, a konačno bi prestali razlozi zbog kojih je i napisana ova nevesela knjiga.

K. R.