Sirmium - Istorija rimskog grada od I do kraja VI veka

10.12.06 Politika

SREMSKA MITROVICA – Pre tri godine u Sremskoj Mitrovici pokrenuta je edicija „Blago Sirmijuma” koja, praktično, nije ni „prenoćila” na provincijskoj izdavačkoj sceni već je odmah, i po sadržaju i opremi izdanja, zasijala otmenošću izdavačke elite. Kako i ne bi kad je počela izdanjem kapitalnog dela Vladislava Popovića „Sirmijum, grad careva i mučenika”.

Na samom startu edicija je „podigla letvicu” tako visoko da su hroničari izdavaštva strepili od pada na sledećim izdanjima. Ali druga knjiga, zbornik radova više autora – „Sirmijum i na nebu i na zemlji”, nije ni u čemu zaostala za prvom. Pre nekoliko dana u ovoj ediciji objavljena je „Istorija rimskog grada” Miroslave Mirković, delo koje se prvo pojavilo na engleskom jeziku, 1971. godine. Autorka je, na poziv redakcije „Blaga Sirmijuma”, prevela tekst sa engleskog, ali je u srpski uključila i rezultate svojih potonjih istraživanja koja su dopunila sliku razvitka antičkog grada, objavljivana, takođe, na engleskom.

Ceremonije krunisanja

Izdanje je zadržalo veliki format i atraktivnost opreme prethodne dve knjige.

Delo prof. dr Miroslave Mirković bavi se periodom od 1. do kraja 6. veka, odnosno od prvih pisanih izvora s kraja 1. veka pre nove ere do 582. godine, kada se pod najezdom Avara završila blistava istorija ovog rimskog grada. Kao rimsko uporište grad se pominje na samom početku 1. veka, a carevi iz 3. i 4. veku vrlo često su boravili ovde, čemu su morale da prethode krupne investicije. Ovde su se slavili trijumfi rimske vojske, ovde su priređivane ceremonije krunisanja, kao što je bilo pri dolasku na presto cara Teodosija. U Sirmijumu nije bilo stalne vojne posade niti velikog vojnog logora, što je možda i odredilo pravac civilnog razvoja grada ka jednom od najznačajnijih gradova u rimskoj carevini. To ne znači da grad nije imao veliki vojni značaj. Naprotiv, u njemu je skupljana vojska za značajne ratne operacije, a o njegovoj snazi i sigurnosti svedoči što su ga carevi uzimali za svoja bazna boravišta u vreme velikih pohoda. Vrhunac moći grad je dostigao u vreme iskazivanja slabosti imperije, verovatno zato što je carstvo polagalo u njega velike nade.

Knjiga dr Miroslave Mirković ima onaj u literaturi retki „podzemni tok” koji slika prirodni razvoj i prirodni kraj jedne moći. Taj „podzemni tok” skoro da je moguće osluškivati i u njemu naslutiti prirodni redosled smenjivanja nosilaca glavnih uloga na istorijskoj sceni. Zato se kraj Sirmijuma doživljava kao prirodna pojava u kojoj propadaju, uslovno, bolji zbog uzleta, uslovno, gorih.

Veliki broj mučenika

Kraj grada bio je dramatičan: nestao je u plamenu po proterivanju svih podanika rimske države. Kao da je u njegovom kraju stigla božja kazna za strašno stradanje hrišćana od carskih ruku, o kojem dr Vladislav Popović u prvoj knjizi ove edicije kaže: „Po broju mučenika ili Hristovih svedoka Sirmijum zauzima izuzetno mesto u vreme progona u prvoj deceniji 4. veka. Svaka njegova stopa zalivena je krvlju vernika, koji, ni pod najsvirepijom torturom, nisu hteli da se odreknu svoga učitelja. Sremska Mitrovica je zaista sveta zemlja, zaboravljena ili zanemarena, ali predodređena da bude negde pri vrhu hrišćanske zajednice.”

Život je ovde nastavljen i posle, zgrade su popravljane i korišćene, građene su možda i nove, ali novi žitelji pripadali su drugim kulturama, koje su verovatno kasnile za rimskom. Prošlo je više vekova u životarenju pre ne što je na mestu rimskog Sirmijuma nastala nova urbana zajednica.

Knjiga dr Miroslave Mirković objavljena je u trećoj godini edicije „Blago Sirmijuma” koju uređuje književnik Miro Radmilović i o kojoj „menadžerski” brine mr Vladimir Malbašić. Edicija objavljuje po jedno kapitalno delo godišnje, ali delo koje u „lokalnom gradivu” nalazi univerzalne istorijske procese i tokove.

Dragorad Dragičević