Dr Branislav Todić je redovni profesor na Odeljenju za istoriju umetnosti Filozofskog fakulteta u Beogradu. Bavi se proučavanjem srednjovekovne srpske umetnosti. Svoje radove objavljuje u domaćim i stranim stručnim časopisima i publikacijama. Takođe, autor je više monografija i knjiga o srednjovekovnim manastirima. Učestvovao je na brojnim domaćim i međunarodnim kongresima i naučnim skupovima.
01.01.00
Politika18.12.1999.
Kapitalna izdanja
Slika naše istorije
Branislav Todić: "Srpsko slikarstvo u doba kralja Milutina", izdavač: "Draganić", Beograd, 1999.
Sintetička studija Branka Todića "Srpsko slikarstvo u doba kralja Milutina" (izdavač "Draganić") pruža širok uvid u stilski ujednačeno slikarstvo nastajalo za vreme vladavine Milutina Nemanjića (1282- 1321). Ona rečju i slikom pokazuje da predmet istraživanja istorije srpskog, plodnog ogranka vizantijskog srednjovekovnog slikarstva u velikoj meri čine remek-dela svoga vremena za čiji nastanak je bilo dovoljno mugućnosti i mudrosti naših predaka. Istorijski značaj političkog delovanja kralja Milutina, jedne od najmarkantnijih ličnosti dinastije Nemanjića, upravo je srazmeran njegovim ktitorskim poduhvatima, što u istoriji nije uvek pravilo.
Otud su tokom skoro četiri decenije, koliko je nosio kraljevsku krunu, pod njegovim pokroviteljstvom nastale desetine zadužbina, a do danas su najbolje očuvane Bogorodica Ljeviška u Prizrenu, Kraljeva crkva u Studenici, Staro Nagoričane kod Skoplja, Žiča, Gračanica, Sv. Nikita u Skopskoj crnoj gori i Hilandar.
Renesansa Paleologa
Bili su to najčešće manastiri sa crkvama, značajnim po vrednostima njihove nove arhitekture, bliske suvremenoj vizantijskoj, a još više po freskama i ikonopisu visokog kvaliteta čiji je stil poznat pod nazivom "renesansa Paleologa" (po imenu poslednje vizantijske dinastije koja je vladala od oslobođenja od Latina 1261. do pada Carigrada pod tursku okupaciju 1453. godine). To slikarstvo bilo je ravnopravno likovnim dostignućima Soluna, drugog grada Vizantijskog carstva, a na momente i onim iz same prestonice - Carigrada.
Svoju studiju Branko Todić započinje kratkim pregledom osobenosti slikarstva koje je kralj Milutin zatekao i upoznao pre no što je i sam postao ktitor, sačuvanog u Studenici, Mileševi i Sopoćanima.
Naredno poglavlje u kome su izdvojene samo slike sa srpskim istorijskim portretima naslovio je: "Slika srpske istorije". Iako obimom nevelik, ovaj će deo verovatno privlačiti najviše pažnje čitalaca, jer izlazi izvan područja prenošenja univerzalnih hrišćanskih poruka i odražava, kako trenutnu istorijsku situaciju, tako i iz nje proistekle ideološke postulate vlasti u Srbiji s početka XIV veka, koja se upravo tokom Milutinove vladavine u vizantijskom idealnom hijerarhijskom sistemu država dinamično penjala lestvicom uspeha.
Treće i najobimnije poglavlje bavi se analizom ikonografije (identifikacija i osnovno značenje slike) i programa (proučavanje specifičnog smisla koji se uspostavlja međusobnim odnosom pojedinačnih slika unutar neke celine), najvećeg dela slikane dekoracije Milutinovih crkava. Čini ga živopis i, u manjoj meri, ikonopis sa biblijskom, hagiografskom (likovi i ilustrovani životopisi svetitelja) i liturgijskom tematikom (ilustracije obreda), a, po analogiji sa prvim, nazvano je "Slika svete istorije".
Majstori - Solunjani
U poslednjem poglavlju naslovljenom "Umetnički tokovi i slikari" analiza stila pokazuje još jednom koliko je u Milutinovim zadužbinama bilo važno prisustvo dvojice majstora Solunjana: Mihaila i Evtihija. Glavnom tekstu dodat je potpun katalog spomenika Milutinovog doba sa osnovnim podacima o slikarstvu i najnovijom literaturom za svaki od njih.
Autor monografija o Gračanici (1988) i Starom Nagoričanu (1993), dva "udarna" spomenika iz ove grupe, kao i niza članaka vezanih za umetnost tog perioda, Branko Todić je prava ličnost za studije slikarstva iz doba kralja Milutina. Jedan je od najplodnijih istoričara srpske srednjovekovne umetnosti srednje generacije, odan svom klasičnom obrazovanju čije su najveće vrline verodostojnost iznesenih podataka, sigurnost u sagledavanju mesta domaćih primera na razuđenoj mapi vizantijskog kulturnog sveta, i, metodološki složeno, paralelno izučavanje slikanih fresko-celina kroz moguće i verovatne uticaje istorijskih okolnosti, liturgijskog obreda, crkvene poezije i besedništva, čemu su pridodata i tumačenja stilskih osobenosti živopisa. Ovako svestran pristup daje sliku enciklopedijskog znanja.
Aleksandra DAVIDOV-TEMERINSKI
