01.01.00
Politika
11.08.2001.
Pretres zajedničkog prtljaga
Staniša Tutnjević: "Dinamika srpskog književnog prostora"; izdavač: "Glas srpski", Banjaluka, 2000.
Književnoistorijska studija "Dinamika srpskog književnog prostora" univerzitetskog profesora Staniše Tutnjevića, objavljena u renomiranoj "Glasovoj" biblioteci "Osvjetljenja", u znaku je evokacije i pretresa nekih segmenata srpskog književnog nasleđa nastalog na južnoslovenskoj, odnosno jugoslovenskoj književnoj pozornici u vremenu eklektičkog prepleta nacionalnog i ideološkog, socijalnog i "bratstvenojedinstvenog".
Književno jugoslovenstvo (kao idejna i ideološka "košuljica" zajedničke države); uzajamne veze, dodiri i uticaji književnosti stvaranih i stvorenih na (dojučerašnjem) srpskohrvatskom jeziku; književna levica i srpski elitisti; nacionalna i "ratna" recepcija dela Ive Andrića; koncept "pokrajinske književnosti" koji i u ovome vremenu dobija na aktuelnosti; o pojmu "bosanske pripovetke"; I. Andrić i grupa sarajevskih književnika; Dučić i književna levica, i ideološki modeli u poeziji D. Maksimović - to su, doslovno, temeljne odrednice Tutnjevićeve studije.
Odricanje na sopstvenu štetu
Autorove teze, na primer, "da je maternji jezik Srba, Hrvata, Crnogoraca i muslimana srpskohrvatski", ili: "književnost je pratila ili predvodila srpsku nacionalnu i državnu misao", kao i: "nijedna nacionalna književnost nije u čistom obliku" - činjenične su, osmotreno iz književnoistorijske perspektive profesora Tutnjevića koja dominira u ovoj studiji. Neosporno je da će neka autorova gledanja izazvati polemike u "susednim" književnim i kulturnim krugovima, što je i prirodno i nužno, jer je predmet Tutnjevićeve studije eminentno književnonaučne naravi. A književna nauka i jezikoslovci još nisu izrekli svoju poslednju reč o (dojučerašnjem) "zajedničkom" jezičkom i književnom prtljagu koji su "komšije i susedi", u manično-paranoičnom begu i odricanju, odbacili prerano, na sopstvenu štetu. Ali, time su upravo dali najveći doprinos srpskoj književnosti!
Evokacija književnog angažmana Vladimira Ćorovića (iz njegove rane projugoslovenske faze), pogotovo Ćorovićevo odlučno i maestralno demaskiranje literarnoistorijskih podmetanja, falsifikata i mistifikacija od strane nekih pojedinaca iz muslimanskih i hrvatskih intelektualnih krugova, a koja su išla na štetu srpske nacionalne komponente - od posebne je vrednosti u ovom rukopisu.
Uvredljiv sadržaj
U isti vrednosni rang spadaju i studije o Ivi Andriću i Jovanu Dučiću: Nacionalni aspekt recepcije Ive Andrića; Politički status Ive Andrića u svetlu jednog novog izvora; Ivo Andrić i grupa sarajevskih književnika; Dučić i književna levica. Profesor Tutnjević se sjajno obračunao sa neknjiževnim (i nenaučnim) tumačenjima (grubo supstituisanje estetike istorijom i politikom) književnog opusa Ive Andrića, kao i sa vulgarizovanim svojatanjima ovog pisca, a što podjednako dolazi i iz Zagreba i Sarajeva. (Na ovom mestu treba podsetiti da danas neki novi književni ideolozi - kako iz Hrvatske tako iz drugog dela Bosne - na primeru Andrićeve voluminozne istorijske freske kao teme, uvršćenja njegovih dela u školske udžbenike i lektiru - proturaju benignu tezu, s jedne strane o Andrićevom prosrpstvu i projugoslovenstvu i, s druge, o "velikosrpskom hegemonizmu". Na žalost, ta teza urodila je plodom, pa su tako iz priručnika maternjeg jezika i književnosti u Republici Srpskoj neki segmenti iz Andrićevih dela Na Drini ćuprija i Prokleta avlija - brisani kao "uvredljiv sadržaj"!)
Profesor Staniša Tutnjević pokazao je na, zaista, reprezentativnom uzorku da srpski književni prostor nikada nije bio statičan, ali ni fobičan ili frustriran; da je srpska književnost imala i ima svoj sistem koji je osoben i dominantan u sazvežđu literatura stvorenih na istoj jezičkoj osnovici.
Anđelko ANUŠIĆ
