Istorija umetnosti

26.12.05

Kapitalno delo „Istorija umetnosti” H. V. Jansona i Entoni F. Jansona ključna je knjiga za proučavanje zapadne umetnosti
„Priča o umetnosti postaje avantura dok Istorija umetnosti prati traganje za oblicima i tehnikama koje će zadovoljiti večni čovekov poriv za izražavanjem samog sebe”, poziv je i preporuka čitaocima novog i dopunjenog izdanja monumentalne „Istorije umetnosti” H. V. Jansona i Entoni F. Jansona, ključne knjige za proučavanje zapadne umetnosti, dela koje „objašnjava veze, prelaze i poređenja među stilovima i kulturama od doba paleolitskih pećinskih crteža do najnovijih eksperimentalnih instalacija”.

Ovo novo izdanje čuvene Jansonove istorije objavio je novosadski „Prometej”, u saradnji sa Izdavačkim preduzećem „Stanek” iz Varaždina, koje je za Srbiju i Crnu Goru otkupilo autorska prava od američkog izdavača „Harry N. Abrams, Incorporated, Publishers”, kao i uz pomoć Međunarodnog istraživačkog instituta za kulturu Novog Sada.

Inače, dopunjeno izdanje kultne knjige prvi put kod nas izlazi u punom koloru, ima novi dizajn, sadrži podatke o novih 98 umetnika, iznova napisanu hronologiju događaja, a za svaki veliki istorijski period postoje kratki rideri. Ovo izdanje, između ostalog, donosi i 32 strane teksta „Umetnost u Srbiji”, autora dr Miodraga Šuvakovića i njegovih saradnika.

Problemi modernizma

O ovom kapitalnom delu razgovaramo sa dr Miodragom Šuvakovićem, profesorom estetike na Fakultetu muzičke umetnosti u Beogradu i predavaču teorije umetnosti na Interdisciplinarnim postdiplomskim studijama umetnosti Univerziteta u Beogradu.

– Izdavač, gospodin Stanek ponudio mi je da sa odabranom ekipom radim stručnu redakturu ove knjige, a to znači usaglasiti engleske, hrvatske i srpske pojmove i termine iz istorije umetnosti, kaže dr Šuvaković uz objašnjenje da postoji klauzula za izdavače Jansonove opšte istorije za posebna nacionalna izdanja, koja podrazumeva dodatak vezan za istoriju umetnosti države u kojoj se knjiga objavljuje.

– Zbog tako ograničenog prostora razmišljao sam da li da radim celu istoriju umetnosti, slično kao za hrvatsko izdanje. Pošto sam stručnjak za umetnost 20. veka i probleme modernizma, opredelio sam se da srpsko izdanje sadrži temeljan pristup upravo ovom periodu. To je i ono što nedostaje našoj kulturi, jer od velikih istorija koje su radili Protić i Trifunović, nije bilo istorizacija umetnosti u Srbiji.

Kratke odrednice

Napravljen je i komplementarni dodatak onome što ima novo izdanje Jansonove istorije, a to znači uključivanje poznog modernizma i postmoderne u opštu istoriju umetnosti, dodaje dr Šuvaković.

Prema njegovom objašnjenju, prevagnulo je opredeljenje za umetnost koja je povezana sa teritorijom Srbije, kao kulture i države, a zatim su uključeni i različiti etnički i kulturalni sistemi, koji su sa njom povezani.

– Pošto su u Jansonovom novom izdanju u osnovnu istoriju likovnih umetnosti uključeni arhitektura, pozorište i muzika, fotografija i novi mediji, time se ušlo u šire područje istorizacije različitih umetničkih praksi. U tom smislu napravio sam relativno mlađu ekipu autora iz različitih oblasti. Ja sam se bavio problemom slikarstva i skulpture, Aleksandar Ignjatović je radio arhitekturu, Jelena Novak muziku, Nevena Daković film i Ana Vujanović je obradila teatar, napominje dr Šuvaković, uz naglasak da je struktura srpskog dodatka zamišljena kao skup kratkih odrednica koje opisuju važne problemske i stilske tendencije umetnosti 20. veka, gde ne postoji rang-lista velikih umetnika i dela, već pristup određenim problemima i teorijskim konceptima u umetnosti i kulturi.

– Prvi put su prikazane i pojave koje se danas uključuju u studije, kulture i novu istoriju umetnosti, a to je problem feminizma i problem različitih seksualnih identifikacionih praksi, rekao je dr Šuvaković.

Na pitanje koliko su vrednosni sudovi starijeg Jansona izmenjeni i prilagođeni našem vremenu, dr Šuvaković ukazuje na najveći nedostatak Jansonovog starog izdanja, koje je pored formalnih istoriografskih pristupa zadržalo i tradicionalno estetičko vrednosno suđenje.

„Istorija umetnosti se od 60-ih godina do danas fundamentalno promenila i bazično pitanje više nije vrednovanje. Pitanje je načina i mesta umetničkog dela u kulturi, načina na koji se umetnost i umetnička praksa kroz društvene procese iskazuju. Jansonov sin koji je radio redakciju knjige i dodatke vezane za opštu istoriju, izvršio je znatne izmene, tako da njegovi dodaci u oblasti fotografije, poznog modernizma, postmoderne, konceptualne i feminističke umetnosti, kao i etničkih rasnih grupa, veoma odstupaju od kriterijuma estetskog formalizma i istoricizma starijeg Jansona”, primećuje dr Miodrag Šuvaković, odredivši i dodatak o umetnosti u Srbiji kao blizak ovom pristupu.

Marina Vulićević