Izabrana dela - Dragiša Vasić

19.07.04 Politika

U elitnoj ediciji „Antologija srpske književnosti” beogradske izdavačke kuće „Narodna knjiga”, objavljena su „Izabrana dela” Dragiše Vasića, jednog od naših najznačajnijih pisaca između dva rata koji je imao tragičnu sudbinu da političke prilike posle Drugog svetskog rata i uglavnom budno oko komunističkih cenzora budu prepreka pravom upoznavanju i istinskom kritičkom vrednovanju njegove proze. Izbor i predgovor za „Izabrana dela” Dragiše Vasića sačinio je Milo Lompar koji se već duže vreme bavi Vasićem kao romansijerom i pripovedačem, i koji je pre osam godina u „Filipu Višnjiću” objavio knjigu „Moderna vremena u delu Dragiše Vasića”.

U susretu sa novinarima, urednik edicije „Antologija srpske književnosti” Radivoje Mikić je, podsećajući da je edicija zamišljena tako da u njoj budu zastupljena najbolja ostvarenja srpskih autora od stare, preko narodne do nove književnosti, rekao da su „Izabrana dela” Dragiše Vasića prva takva knjiga u ovoj godini. Vasić je, dodao je, pisac koji je do osamdesetih godina prošlog veka imao čudnu sudbinu u našem književnom životu (njegovo delo tumačeno je političkim argumentima, jer je za vreme Drugog svetskog rata sve vreme bio uz Dražu Mihailovića). Posle Drugog svetskog rata, njegova proza zastupljena je u ediciji „Srpska književnost u sto knjiga” Matice srpske, zahvaljujući angažovanju Ive Andrića i Boška Petrovića, čiji su autoriteti, posebno Andrićev, bili takvi da niko nije mogao da se suprotstavi. Pritisak je pojačan kasnije, pa Vasić nije uvršćen u izbor najboljih romana srpske književnosti u izdanju Nolita. Tek osamdesetih godina, zahvaljujući Gojku Tešiću, koji je bio glavni urednik „Književne reči”, počeli su da iz tmine izranjaju zaboravljeni ili namerno u pozadinu gurnuti pisci kakvi su između dva rata bili i Dragiša Vasić, Stanislav Krakov (Tešić će kasnije i objaviti knjigu o tim piscima, a 1990. godine prirediće za beogradsku „Prosvetu” četiri toma sabranih Vasićevih dela).

Danas je nesporno da je Dragiša Vasić bio jedan od najznačajnijih pisaca u srpskoj književnosti međuratnog perioda, jedan od onih književnika koji su igrali važnu ulogu i u javnom životu i u literaturi, rekao je još Mikić, podvlačeći da je Milo Lompar u predgovoru upravo objavljenim Vasićevim „Izabranim delima” izneo do sada najpotpuniji, najcelovitiji i apsolutno najkompetentniji pogled na ovog pisca.

Govoreći o Dragiši Vasiću, njegovom životu i delu, nalazeći reči hvale za panoramski pregled koji je za „Prosvetu” uradio Gojko Tešić, Milo Lompar je rekao da se iz njegove knjige može videti izvestan antologijski izbor, prvenstveno vrednosno određen. Iz njega se mogu pratiti književne mene u Vasićevoj prozi - od snažne ukorenjenosti u realističku tradiciju, do potpunog prelaza među pisce posleratne moderne. Lompar je, međutim, naglasio da je Dragiša Vasić izuzetan pripovedač, i rekao još da neće preterati ako kaže da je u najboljim pripovetkama potpuno ravan srpskim pripovedačima kakvi su Ivo Andrić i Bora Stanković.

U „Izabranim delima” Dragiše Vasića nalaze se: „Crvene magle”, „U gostima”, „Resimić dobošar”, „Rekonvalescenti”, „Vitlo”, „Osveta”, „Ispovest jednog smetenjaka”, „Sumnjiva priča”, „Pogibija Jaćima Medenice”, „Svi smo mi koleta od Rozena”, i izuzetan tekst (između publicistike i književnosti) „Dva meseca u jugoslovenskom Sibiru”, koji je nastao kada je pisac za kaznu zbog onoga što je pisao u listu „Progres“, kao kritičar društvenih zbivanja, poslat na dvomesečnu vojnu vežbu na Kosovo. Iz priče o Dragiši Vasiću, i iz celog njegovog dela, očigledno je da je on, kako Lompar i kaže na kraju svog predgovora, dostigao potpunu negaciju svog angažmana i potpunu afirmaciju svoje književnosti: postao je žrtva koja se razminula sa istorijskim smislom.

A. C.