Jansonova istorija umetnosti

24.12.08 Dnevnik - Novine i časopisi

Zahvaljujući izdavačkoj kući “Mono i Manjana”, najnovije izdanje čuvene “Istorije umetnosti” H. V. Jansona odnedavno se može naći i u domaćim knjižarama. Najpoznatija i svakako najsveobuhvatnija knjiga koja se bavi opštim pregledom istorije umetnosti prvi put je objavljena 1962. godine. Preko tri decenije i kroz deset dobro opremljenih izdanja, ovo kapitalno delo bilo je neka vrsta zaštitnog znaka IP “Prosveta” (izvanredni prevod Olge Šafarik).
U izdanju novosadskog “Prometeja”, 2005. prvi put Jansonova “Istorija umetnosti” izlazi u punom koloru, kao i dodatkom “Umetnost 20. veka u Srbiji” dr Miška Šuvakovića i saradnika.
H. V. Janson rođen je 1913. godine u Petrogradu. Diplomirao je na Univerzitetu u Hamburgu, a doktorirao je na Harvardu. Početkom 1949. primljen je na NJujorški univerzitet na kojem je osnovao katedru za umetnost, a predavao je i na Institutu za likovne umetnosti.

Posle smrti H. V. Jansona 1982, njegov rad nastavio je sin Entoni, takođe ugledni profesor, naučnik, muzejski stručnjak i pisac. On je sve do 2004. bio koautor Jansonove originalne “Istorije umetnosti”, dela koje je u nekoliko izdanja priredio i dopunio, donoseći brojne korekcije, razrade i aktualizacije osnovnog teksta.

Jasnim stilom, koji je istovremeno i naučan i informativan H. V. Janson vodi čitaoca kroz istoriju slikarstva, arhitekture i skulpture od crteža na zidovima pećina do apstraktnog ekspresionizma, od paleolitskih figurina do mobila i asamblaža. On nam u svojoj knjizi predstavlja istoriju razvitka umetnosti Evrope, ali obrađuje i one vanevropske elemente koji su na neki način obogatili njenu umetničku tradiciju - praistorijsku umetnost, umetnost Egipta, Bliskog istoka i islama. Bez obzira na pojedine nedostatke, Jansonova “Istorija umetnosti” je odlično primljena i od šire javnosti i od umetnika i stručnjaka, pa je do sada štampana na 15 jezika i prodata u više od dva miliona primeraka.

Izdanje koje je za naše tržište objavila “Mono i Manjana” priredila je grupa vrhunskih stručnjaka, dopunivši klasično Jansonovo delo. Knjiga je podeljena u četiri celine, a svaku od njih potpisuju različiti autori. Prvi i drugi deo pokrivaju stari i srednji vek (egipatska, egejska, grčka, etrurska, rimska, ranohrišćanska, vizantijska umetnost). Treći deo bavi se periodom od renesanse do rokokoa, sa naročitim fokusom na pozno gotičko slikarstvo i vajarstvo, ranu i visoku renesansu, kao i barok u Italiji, Španiji, Flandriji, Francuskoj i Engleskoj. Četvrti deo je posvećen modernom dobu - od neoklasicizma i romantizma, preko realizma, impresionizma, simbolizma, umetničkih pravaca 20. veka, sve do Žan-Mišela Baskijata i Damijena Hersta.

Istorija umetnosti se od 60-tih godina do danas fundamentalno promenila, tako da su autori koji su radili na redakciji knjige izvršili znatne izmene. Otuda dodaci u oblasti fotografije, konceptualne i feminističke umetnosti, kao i etničkih rasnih grupa, veoma odstupaju od kriterijuma estetskog formalizma i istoricizma starijeg Jansona. Novo izdanje dopunjeno je sa preko 200 novih slikara, a značajan je podatak da se u njemu spominje čak 45 umetnica (LJubov Popova, Frida Kalo...). I novi autori, poput Jansona, uočavaju povezanost umetničkih dela, ali ističu i istorijske okolnosti u kojima su nastala, posebno se osvrćući na političku zloupotrebu umetnika i pojedinih dela.

Siniša Kovačević

05.12.08 Blic

„Istorija umetnosti“ je prodata u preko dva miliona primeraka
Najnovije, sedmo izdanje čuvene „Istorije umetnosti“ H. V. Jansona iz 2007. godine odnedavno se može naći i u domaćim knjižarama zahvaljujući izdavačkoj kući „Mono i Manjana“. Najprodavanija knjiga na svetu koja se bavi opštim pregledom istorije umetnosti svoje prvo izdanje imala je 1962. godine.

Tadašnji profesor Istorije umetnosti na Njujorškom univerzitetu Horst Valdemar Janson napisao je svoj pregled umetnosti kroz istoriju primenjujući takozvani metod lanaca, kako ga je sam nazvao. Taj metod se zasnivao na odbacivanju uticaja sredine (koja često ograničava značaj dela) i stavljanje dela u kontekst sa drugim - onima koja mu prethode i slede; jedno delo, dakle, predstavlja „kariku“ u „nizu“ umetničkih dela. Janson je tako izveo formulu: „Tradicija plus umetnička uobrazilja daju originalnost.“ Bez obzira na pojedine manjkavosti, Jansonova „Istorija umetnosti“ je odlično primljena i od šire javnosti i od umetnika i stručnjaka, pa je do sada štampana na 15 jezika sveta i prodata u više od dva miliona primeraka.

H. V. Janson rođen je 1913. godine u Petrogradu. Diplomirao je na Univerzitetu u Hamburgu, a doktorirao je na Harvardu. Početkom 1949. godine primljen je na Njujorški univerzitet, gde je osnovao katedru za umetnost, a podučavao je i na Institutu za likovne umetnosti. Nakon smrti 1982. godine, njegov rad nastavio je sin Entoni Janson, takođe ugledni profesor, naučnik, muzejski stručnjak i pisac. On je sve do 2004. godine bio autor proširenih izdanja Jansonove originalne „Istorije umetnosti“.
Najnovije, sedmo izdanje, delo je nekoliko autora: Penelopi Dejvis (antička umetnost), Dejvida Sajmona (srednjovekovna umetnost), Voltera Denija (islamska umetnost), En Roberts (renesansna umetnost), Frime Foks Hofrihter (barok i rokoko) i Džozefa Džejkobsa (moderna umetnost).
„Priključila sam se ovom projektu u nadi da će novo izdanje poslužiti kao dobar primer dijaloga o umetnosti koji se konstantno razvija i u kome je formulisanje novih pitanja jednako važno, kao i traganje za novim odgovorima. Bila je to odgovornost koju smo prihvatili sa velikim oprezom jer nas je na svakom koraku čekao novi izazov, ali je krajnji rezultat bio i te kako vredan truda,“ izjavila je Penelopi Dejvis.
Iako u velikoj meri dopunjeno prepravljeno, i novo izdanje ide Jansonovim stopama u bitnim pitanjima: ograničava se na zapadnu tradiciju uz dodavanje poglavlja o islamskoj umetnosti i njenoj vezi sa zapadnom umetnošću.
Nova „Jansonova istorija umetnosti“ podeljena je u četiri dela. Prvi i drugi deo pokrivaju stari i srednji vek - egipatsku, egejsku, grčku, etrursku, rimsku, ranohrišćansku, vizantijsku i srednjovekovnu umetnost - sa osvrtom na praistoriju i nastanak umetničkog izražavanja. Treći deo bavi se periodom od renesanse do rokokoa, sa naročitim fokusom na ranu i visoku renesansu u Italiji, manirizam, pozno gotičko slikarstvo i vajarstvo, kao i barok u Italiji, Španiji, Flandriji, Francuskoj i Engleskoj. Četvrti deo je posvećen modernom dobu od neoklasicizma i romantizma, preko realizma, impresionizma i simbolizma do slikarstva, vajarstva, arhitekture i fotografije dvadesetog veka, zaključno sa postmodernizmom, sve do Žan-Mišela Baskijata i Dejmijena Hersta.

Priča o umetnicama
Novo izdanje dopunjeno je sa preko dvesta novih slikara, a značajan je podatak da se u njemu spominje čak 45 umetnica (Artemizija Đentileski, Mari Viže-Lebren, Lavinija Fontana, Frida Kalo, Meri Kasat, Berta Morizo, Meret Openhajm, Ljubov Popova...), dok je poslednje srpsko izdanje iz 1994. godine u potpunosti bilo posvećeno muškim stvaraocima.
Većina poglavlja preuređena je tako da dela budu uklopljena u hronološku raspravu umesto da se o njima raspravlja zasebno, što je bilo obeležje (više formalističko) ranijih izdanja. I novi autori uočavaju, poput Jansona, povezanost („lanac“) umetničkih dela, ali ističu i istorijske okolnosti u kojima su nastala, posebno se osvrćući na političku zloupotrebu pojedina dela.

M. Kovačević