Kulturni obrazac

06.07.05 Politika

Tri eseja jednog od naših najpoznatijih pravnih i političkih teoretičara, istoričara, književnih kritičara

U ediciji „Minut” beogradske izdavačke kuće „Stubovi kulture” upravo je objavljena jedna dragocena knjiga: „Kulturni obrazac” Slobodana Jovanovića. Kako objašnjava urednik Gojko Božović, Slobodan Jovanović, jedan od naših najpoznatijih pravnih i političkih teoretičara, istoričara, književnih kritičara, nije nikada napisao knjigu pod tim nazivom. Ali, Božović, koji je i priređivač „Kulturnog obrasca”, smatrao je da bi se pod tim nazivom skladno uklopila tri eseja koja je izabrao da stavi u zajedničke korice ovog dela. Prvi je esej „Jedan prilog za proučavanje srpskog nacionalnog karaktera” koji je Slobodan Jovanović napisao pod starost, u egzilu u Londonu; drugi je esej o Filipu Višnjiću dok je treći posvećen Bogdanu Popoviću.
„Jedan prilog za proučavanje srpskog nacionalnog karaktera” je tekst kojim Slobodan Jovanović, ne odstupajući od svojih ideja slobodnog i nezavisnog liberalnog mislioca, analizira moguće elemente od kojih bi se mogao opisati kulturni obrazac našeg naroda. Pored Uvoda, Jovanović se u ovom eseju, prvi put sada objavljenom na srpskom izvan Sabranih dela (štampanih 1991. godine, i rasprodatih), bavi Dositejem, Vukom, Ujedinjenom omladinom, Svetozarom Markovićem, Cvijićem, jugoslovenskom mišlju, srpskim nacionalizmom u Jugoslaviji, i samom temom kulturnog obrasca. U Dodatku ovog, više nego aktuelnog eseja nalaze se i Jovanovićeva razmišljanja o osećanju pravde u Dinaraca, stranim uticajima i nacionalnom karakteru.
Ogled koji je, u stvari, u osnovi knjige ostao je u piščevoj zaostavštini i prvi put štampan kao posebno izdanje 1964. godine u Vindzoru, u Kanadi.
To je, ocenjuje Gojko Božović, najvažniji pozni rad Slobodana Jovanovića i u sebi sažima gotovo sve različite oblike Jovanovićevih naučnih interesovanja.
Kratki ogled o Filipu Višnjiću Slobodan Jovanović je napisao 1924. godine u otadžbini i on, prema Božovićevom tumačenju, neminovno priziva raspravu o uticaju narodne poezije na samorazumevanje nacionalnog identiteta, datu u „Jednom prilogu...”. Istovremeno, to je i prodor u temu (zlo)upotrebe epske poezije, koju Jovanović svojom intelektualnom širinom razmatra na različitim nivoima, dajući nam i danas neka od uputstava za čitanje savremenih političkih zbivanja.
Portret Bogdana Popovića, zaključuje Gojko Božović u kratkom pogovoru knjizi „Kulturni obrazac”, Slobodana Jovanovića, zasnovan je najviše na istraživanju moralnog obrasca, književnog merila i uloge kulture kao korektiva jednog društva.
Posle dugo vremena, pred čitaocima je, zahvaljujući „Stubovima kulture” nešto od dela Slobodana Jovanovića, a zahvaljujući Gojku Božoviću sinteza jedne od glavnih ideja Slobodana Jovanovića.

A. C.