Leksikologija srpskog jezika

11.08.07 Danas

Nataša Ristivojević Rajković
Leksikologija srpskog jezika Rajne Dragićević tek je druga knjiga na srpskom jeziku čiji naslov sadrži naziv leksikologija (uz knjigu Osnovi leksikologije i srodnih disciplina Danka Šipke). Autorka u uvodu ističe omeđavanja oblasti nauke kao osnovni izazov autoru svake buduće leksikologije, a sama se opredeljuje za leksikologiju u užem smislu - izdvajajući onomastiku, terminologiju, frazeologiju, etimologiju, tvorbu reči i leksikografiju kao zasebne discipline, smatrajući da bi ih, zbog njihovog uporednog razvoja sa leksikologijom, možda pre trebalo posmatrati kao dodirne nauke.
Rajna Dragićević svoju knjigu nudi prvenstveno kao jedan od univerzitetskih udžbenika leksikologije, te je sadržaj u velikoj meri usklađen sa drugim udžbenicima tog tipa. Obrađene su osnovne leksikološke teme kao što su problem leksičkog značenja i pristupi njegovom proučavanju, polisemija, semantika derivata, sintagmatski i paradigmatski leksički odnosi - ali je pažnja posvećena i nekim pitanjima koja su ređe zastupljena u studijama opšteg tipa posvećenim leksikologiji. Takva su na primer pitanja sinestezije, paronimije, verbalne asocijacije kao metoda za proučavanje leksičkog značenja. Neka od njih predstavljaju odraz autorkinog ličnog afiniteta (predstavljanje ličnog pogleda na leksikologiju se ističe kao treći cilj), a neke su odgovor na pojačano zanimanje koje studenti pokazuju za njih na časovima leksikologije.
Kao nastavnik leksikologije na Filološkom fakultetu u Beogradu, Rajna Dragićević odlično poznaje najčešće probleme u savlađivanju tog gradiva. Na više mesta u knjizi, ističe tipične greške studenata i nudi objašnjenja i primere kojima se dodatno razjašnjavaju složenije teme. Knjiga i inače obiluje primerima konkretnih leksikoloških istraživanja koji ilustruju teorijske postavke, rezimeima na kraju svakog poglavlja, jasno i pregledno iznetom argumentacijom za i protiv određenih pristupa u proučavanju nekih leksikoloških problema - što sve ima za cilj da domen leksikologije približi čitaocima koji se prvi put susreću sa njim (pre svega studentima). To ipak ne znači da ova knjiga ne predstavlja izazovno štivo i za iskusne lingviste.
Za razliku od većine autora studija posvećenih ovoj oblasti, i lingvistici uopšte, R. Dragićević se ne drži samo jedne lingvističke škole, već pokušava da predstavi što više aktuelnih pristupa, i to podjednako iz ruske i anglosaksonske tradicije. Namera joj je «da se predstave i usklade pogledi s jedne i s druge strane, a da se u to utkaju i analize južnoslovenskih lingvista» (s. xiv). U svakom poglavlju sučeljava gledišta većeg broja naučnika različitih teorijskih orijentacija, jasno ističe njihove prednosti i nedostatke, i na kraju iznosi svoje stavove o datom problemu. To mnoštvo informacija veoma je pregledno predstavljeno, prošarano zanimljivim primerima i jasno izloženo. Ipak, u diskusiji o terminima leksema i reč stvorila je izvesnu nejasnoću, pa čitaoci koji nisu upoznati sa ovom temom možda mogu imati teškoća sa razgraničenjem ta dva termina. Takvih nejasnoća ima na još samo dva-tri mesta. Autorka je u svom veoma ambicioznom pokušaju sintetičkog pregleda lekiskologije u potpunosti uspela, i to je jedna od najvećih vrednosti ove knjige.
Osim toga, R. Dragićević veoma dosledno posvećuje posebnu pažnju relevantnim radovima na srpskom jeziku u skladu sa drugim ciljem svoje knjige - «da se na jednom mestu, bar uopšteno, iznesu shvatanja srpskih lingvista (ili onih iz najbližeg okruženja) u vezi sa različitim leksikološkim temama». Tako ova knjiga može poslužiti i kao značajan izvor informacija svim lingvistima koji se zanimaju za dostignuća domaćih leksikologa.
Najzad, jedna od bitnih odlika ove knjige jeste i težnja autorke da u svakom poglavlju ukaže na neistražene aspekte određenih problema, i moguće puteve sadašnjih i budućih istraživanja.