Purpur imperije

23.02.08 Politika

Teško je naći u celokupnoj istoriji period kada su ljudi iz naših krajeva, naši prethodnici i zemljaci, toliko uticali na sudbinu evropske civilizacije i sveta, piše dr Duško Lopandić u svojoj najnovijoj knjizi posvećenoj rimskim carevima sa prostora Srbije i Balkana

Početak je novog milenijuma, treća godina Gospodnja, a dotle moćno Rimsko carstvo nalazi se pred raspadom. Njegova vojska trpi poraze od nadirućih varvarskih plemena, a neprijateljska Persija otkida parče po parče rimskih poseda pred očima vladara koji se vrtoglavom brzinom uzdižu na vlast i još brže je gube. „A onda će, u toku nekoliko generacija, odbranu i sudbinu carstva preuzeti ratnici i vladari rođeni na Balkanu, deca Dunava i Save, ljudi rođeni i odrasli u Sirmijumu, Naisu, Singidunumu... Među njima su neki bili srčani, drugi i sposobne vojskovođe, poneki i dalekovidi, a jedan ili dvojica i genijalni vladari”, piše dr Duško Lopandić u svojoj najnovijoj knjizi „Purpur imperije – rimski carevi sa prostora Srbije i Balkana” (izdavač „Book & Marso”, Beograd, 2007), uvodeći nas u život i doba Konstantina Velikog, Trajana Decija, Aurelijana, Proba, Jovijana, Maksimilijana Herkula, Gradijana, Septimija Severa, Dioklecijana...
Najveći broj rimskih careva, njih dvadesetak, tokom većeg dela III i IV veka naše ere poticao je sa ovih prostora. Autor podseća: „Teško je naći u celokupnoj istoriji period kada su ljudi iz naših krajeva, naši prethodnici i zemljaci, toliko uticali na sudbinu evropske civilizacije i sveta”, navodi autor pre nego što će nam, u poglavljima koja slede, široko otvoriti kapije Sirmijuma, Viminacijuma (današnjeg Kostolca), Singidunuma (Beograda), Feliks Romulijane, Naisa (Niša), Dioklecijanove palate, Konstantinopolja...
Rimski hroničar Amijen Marcelin nazvao je Sirmijum „mnogoljudnim i nadaleko čuvenim gradom”, sa velikim hipodromom, bibliotekom, obaveznim javnim kupatilima i luksuznim vilama u kojima su ugledni građani – edili, dekurioni ili advokati – uživali u biranim jelima od morskih plodova ili divljači i zalivali ih falernskim vinom sa medom i ledom, dok su ih zabavljale igračice, muzičari i akrobate. Za „plebs” su organizovane pozorišne predstave i borbe gladijatora. Sirmijum je povremeno bio sedište rimskih careva (koji su na Dunavu vojevali protiv varvara), pored ostalog i Konstantina Velikog, od 316. do 324. godine. Tada je ovaj grad bio jedan od četiri najvažnija centra Imperije. Pored ostalog, Konstantin je tu osnovao i kovnicu novca.
Maksimin Tračanin, prvi rimski car poreklom sa Balkana, seljak divovskog rasta, ogromne fizičke snage, brži od konja, nije pokazivao naročito uvažavanje prema višim klasama, niti je bio umešan diplomata. Iza Maksimina na prestolu će se, u narednih pet decenija, izmeniti 23 avgusta ili cezara, u proseku jedan svake dve godine. Od njih će 13 biti ubijeno u zaverama, sedam u borbi, dvojica će izvršiti samoubistvo, a samo jedan će umreti u sopstvenom krevetu, ali i on prerano, od kuge. Nije, dakle, slučajno što je za bojenje carskih ogrtača izabran upravo purpur, crven kao krv (dobijen, inače, od jedne vrste morskih puževa koji su nastanjivali vode oko Tira u Fenikiji, današnji Liban, kao i more oko Peloponeza u Grčkoj). Purpurna boja je ostala simbol imperatorske vlasti sve do kraja Vizantije.
Drugi nosilac purpurnog ogrtača sa ovih prostora bio je Trajan Decije iz Budalije (današnji Kuzmin ili Martinci), upamćen po obnovi i izgradnji velikih javnih građevina u Rimu, ali i po surovom progonu hrišćana. Poginuo je u borbi protiv Gota.
Mezija, današnja Srbija, iznedrila je narednog vladara, Klaudija Gotskog, ali i niz njegovih naslednika, među ostalima i Aurelijana „božanskog”, Proba „vinogradara”, Galerija „graditelja” (Romulijane, ali i mnogih palata, trijumfalnih kapija i terma), Konstancija „beloputog”, Maksimina Drugog Daja „paganina” i Konstantina Velikog, prvog rimskog imperatora koji je prihvatio hrišćanstvo, i za koga su savremenici govorili da je „izvanredan vojskovođa, energičan, popularan, hrabar i sposoban”.
Uporedo sa povešću o životu i delima naših dalekih zemljaka u carskom purpuru, Lopandić kroz niz pomno sakupljenih, prečišćenih i stručno protumačenih činjenica prikazuje i najvažnije odlike društvenog, vojnog i ekonomskog uređenja, religije, arhitekture, umetnosti i svakodnevnog života tog doba. Boljem razumevanju doprinose i mape, prikazi gradova i utvrđenja, fotografije figura, arheoloških nalazišta, novčića i drugih predmeta iz vremena Rimske imperije, kao i prizori bitaka na crtežima , kao i ilustracije Irene Paleček-Radmanović.
Dr Duško Lopandić, aktuelni ambasador Srbije u Portugaliji, doktorirao je evropsko i međunarodno pravo u Parizu, na Sorboni. Objavio je nekoliko monografija i veliki broj članaka „iz struke”, ali i više knjiga i mnoštvo tekstova iz oblasti popularne istorije, svoje druge ljubavi.

Aleksandra Mijalković