Telo

29.01.06 Danas

U multikulturalnom okruženju devedesetih, britanski pisac pakistanskog porekla po ocu, Hanif Kurejši (1954) privukao je publiku svojim romanima i pričama iz života etničkih zajednica u Engleskoj, ispreplevši ih sa sudbinama društvenih marginalaca, prostitutki, osoba sa gej i lezbejskim sklonostima, što je u konzervativnom miljeu tačerovske sredine bila nemala, dobrodošla provokacija.
Ipak, noviji romani i pripovetke ovog ujedno i uspešnog scenariste i dramskog pisca pokazuju njegovu zaokupljenost univerzalnijim zahvatima u čovekove nutrine, njegov preispitujući monolog sa samim sobom, o sebi i bližnjima. O prolaznosti tela i neprolaznoj žudnji za telesnim uživanjima. Takav je i kratki roman Intimnost, koji je u prevodu Raše Sekulovića lane objavljen u Platou, a nakon njegovog takođe kratkog romana Telo ( kod istog izdavača 2003, preveo Đorđe Tomić), koji je zapravo uvodna novela istoimene zbirke priča. Reč je o dvema pričama iz istog ciklusa pri čemu je Intimnost uvod u mnogo dramatačniju temu Tela.
Ono što čini sredovečni junak Intimnosti, pisac, stereotipna je priča iz bračnog života mnogih Apdajkovih i Soul Belouovih junaka - raskid sa porodičnim konvencijama zarad veze sa devojkom koju sam jedva poznaje. Ali, Kurejšija, više od ishoda te avature zanima njena geneza, noć uoči sudbonosnog odlaska, svi strahovi, samosažaljenja i griže, tajne pripreme za bekstvo, zamuckujuće laži kojima se taj korak mora maskirati i sakriti od žene i dece, na prstima...

Više od problema diskretnih manjina

Kritičari upozoravaju da je Kurejšijeva opsesija homoseksualnim relacijama više od afirmacije vrednosti ovakvih ljubavnih odnosa u konzervativnom miljeu Britanije ali i njene pakistanske zajednice. "Kurejši je fasciniran likovima koji destabilizuju pretpostavljeno čiste kategorije. Pošto gej i lezbejske osobe tradicionalno bivaju odbačene od društva zato što zamagljuju propisane razlike polova, nije neobično što zauzimaju značajno mesto u njegovim delima. Stoga, umesto da homoseksualnost tretira kao problem jedne diskretne manjine, Kurejši koristi istopolne veze da bi istraživao protivrečnosti istorije i nacionalnog identiteta u postkolonijalnoj Britaniji", kaže kritičar Stiven de Silva.

"Apatičan sam i uglavnom ne želim ništa, osim da shvatim zašto ovde nema više sreće. Je li ovako svima? Je li ovo najviše što se može?" Po njemu, "mi smo stvorenja koja žude, vreća neodložnih želja". Pobuna u ime "više života", generacijska je pobuna svih koji su šezdesetih verovali da pripadaju nečem većem i boljem, sada već sazrelih junaka Lovca u raži, koji na krhotinama starih ljubavi školuju srce za čari novih seksualnih uzbuđenja.
U Telu, istovetna žeđ za životom i uzbuđenjem sredovečnog pisca Adama (Kurejšijeva proza je duboko lična, jer o tim stvarima, dakako, može se jedino pisati iz vlastite kože), zapliće se u maniru naučne fantastike. Junak, suočen sa strahom od starenja i smrti, prihvata ponudu tajanstvene klinike da se podvrgne nesvakidašnjem eksperimentu. Njegov mozak biće presađen u znatno mlađe telo, privlačnog crmpurastog mačoa, i u njemu, junak se, s novim fizičkim identitetom, pod novim, lažnim imenom, ali sa starom svešću o svetu, otiskuje u niz avantura, kakve priliče njegovom mlađanom telu, smuca se po Evropi, radeći svašta, stupajući u intimne odnose sa ljubavnicima oba pola, straim i mladim. Ali, ispostavlja se da fizička obnova nije dovoljna za sreću...U jednom intervjuu, Kurejši povodom ovog romana kaže: "Kad napunite pedesetu, imate mnoštvo identiteta, života i veza, tako da ako počinjete iznova, vi ste takoreći svedeni na Nikoga. Adam je zauzimao visoko mesto, a odjednom ga ignorišu, osećaju netrpeljivost, ili fantaziraju o njemu na način koji nije spreman da prihvati..." Po Kurejšiju, izlaz je u perihvatanju činjenice da kao što u mladosti otkrivate seks i ljubavna uzbuđenja kao nešto novo što vas pogodi kao grom, tako i u starijem dobu morate otkrivati nove izvore sreće, tamo gde možete - u supstitutima kao što su umetnost, rad, ljubav, ili u identifikaciji sa decom, pokušati da svoj ego prenesete delimično na njih, kako bi njihov užitak predstavljao užitak i za vas.
Kurejšijeve preokupacije generacijskim, polnim i kulturalnim nesporazumima bile su kao stvorene za ekranizaciju. Zato je Kurejši, od početka, ovenčan i filmskom slavom. Najpre, kao scenarista svog romana Moj divni vešeraj, u režiji Stivena Frirsa, koji je doživeo nezapamćen uspoeh u novijoj britanskoj kinematografiji i bio nominovan za Oskara. Ovaj film otvoreno govori o homoseksualnom odnosu jednog mladog skinhedsa i momka azijske krvi. Film snimljen prema njegovoj priči Moj sin fanatik, o generacijskom sukobu oca i sina, poreklom iz Pakistana, u zapadnjačkom okruženju Ostrva, bio je 1997. prikazan na Kanskom festivalu. Poluautobigorafski roman Buda iz predgrađa, objavljen 1990, o junaku (koji je kao i Kurejši, po ocu Pakistanac, a po majci Englez), koji se bori za socijalni i seksualni identitet, komični prikaz rasnih odnosa u Britaniji sedamdesetih, adaptiran je u četvorodelnu igranu TV seriju u produkciji BBC, 1993, nakon što je dobio Vitbredovu nagradu.
Slične teme obrađuje i njegov drugi roman Crni album, preveden na srpski i objavljen u Platou još pre nekoliko godina. U međuvremenu, nekoliko njegovih komada i adaptacija postavljeno je na raznim londonskim pozorišnim scenama.
Prema romanu Intimnost 2001. snimljen je film, koji ide korak dalje od romana i bavi se vezom glavnog junaka i njegove nove devojke, nakon što je napustio porodicu. Ispostavlja se, paradoksalno, da je i njegova mlada ljubavnica udata, i da osim sredom, kad se krišom viđaju, ne želi da za njihovu strast plati istu cenu kao on... Film je, zbog obilja vrućih ljubavnih scena zabranjen za mlađe od 18. godina, a kritičari su ga dočekali s podeljenim ocenama, i pored uspeha na Berlinalu, gde je proglašen najboljim filmom.
V. Roganović

10.04.04 Pobjeda

Kao i u prethodnim romanima, bar onim objavljenim kod nas, pisac se dotakao pitanja identiteta. Ovoga puta je tu ideju prečistio od svih nacionalnih, rasnih ili nekih drugih primjesa

Izdavačka kuća Plato koja je kod nas objavila prvijenac Hanifa Kurejšija “Budu iz predgrađa”, dobitnika Vajtbred nagrade, i njegov, takođe, vrlo uspješan roman “Crni album”, sada je odlučila da u biblioteci nazvanoj Posle Orfeja, objavi Kurejšijevo djelo “Telo”, originalno objavljeno kao priča u istoimenoj zbirci. Identitet, uz požudu, (ne)mogućnost trajne povezanosti, hladnoću u međuljudskim odnosima, spada u jednu od omiljenih piščevih preokupacija. On se lagano provlačio kroz većinu njegovih djela, kao jedna od tema, zajedno sa rasnim, seksualnim i političkim predrasudama, koje okupiraju stvaralaštvo ovog engleskog pisca, čiji je otac Pakistanac. Kurejši, ne samo svojim porijeklom, već interesovanjima i otvaranjem novih i zanimljivih punktova u savremenoj ostrvskoj književnosti, pripada generaciji autora, čije je porijeklo najčešće iz azijskih zemalja koje su dugo bile pod vlašću Engleske imperije.
Iako je ideja o vječnom životu vjerovatno stara koliko i ljudsko postojanje, takođe obrađivana, od grčkih mitova do Oskara Vajlda, Kurejši je osjetio njenu neizbježnu sveprisutnost u današnjem društvu, kada dobija i zastrašujuće elemente. Na tragu želja i preokupacija Dorijana Greja, danas ljudi, koji su to u mogućnosti (evidenti su primjeri Šer ili još “plastičnije” Majkl Džekson), halapljivo koriste domete plastične hirurgije ili korektivne kozmetike, da bi produžili mladost. Kurejši se i u prethodnim romanima, bar onim objavljenim kod nas, dotakao pitanja identita, ali je ovoga puta tu ideju prečistio od svih nacionalnih, rasnih ili nekih drugih primjesa i vratio se starom pitanju o vječnoj mladosti, inteligentno procijenivši njegovu aktuelnost u modernom društvu. Uz malo mašte, pretpostavljajući mali napredak medicinske nauke, Kurejši je došao do polazne tačke svoje priče. Koristeći se željom i novonastalom mogućnošću ostarjelog pisca Adama (čije ime sasvim sigurno nije slučajno odabrano), koji inače i pripovijeda svoju avanturu, da dobije novo i lijepo tijelo, autor provlači svoju, takođe, uvijek prisutnu devizu, koja postoji i u “Budi iz predgrađa”, kao i “Crnom albumu”, a to je-seks, droga i rokenrol. Adam sa opredjeljuje za mlado, zgodno tijelo 25-godišnjaka i kreće na put, prepuštajući se hedonističkom uživanju. Proputuje Evropu, namjeran da iskoristi sve prednosti uživanja u seksu, drogama, ali i pronalazeći utjehu u dobrom starom rokenrolu, koji mladi, na njegovo iznenađenje, još slušaju. Tek usputno stvarajući svijest o bitnim i velikim životnim stvarima. Adam nije jedini koji je iskoristio ovakvu priliku. Mnogo je starih, ali bogatih ljudi, koji su imali sredstava da produže zabavu što je duže moguće. Pisac ih naziva “novorođenima”, što je identičan termin kojim Kim Njumen, u svom romanu “Anno Drakula”, naziva nove generacije vampira.
Kurejši lako prepoznaje slabosti današnjeg društva i uvijek elegantno, stilski perfektno upakovano, ukazuje na njih. On jednostavno postavlja pitanja, ne trudeći se da pruži odgovore, ali nesebično ostavlja znake upozorenja kraj puta. U “Telu” vječnu temu uvija u obrazac SF trilera, ukazajući, na mnogo puta ponavljanu pouku - pazi šta želiš, možda će ti se to upravo i dogoditi.
Hanif Kurejši u pravoj mjeri predstavlja kompletnog autora, koji svoj spisateljski talenat koristi da se oproba u svakom mogućem mediju. Stigao je do nominacije za Oskara za film “Moja divna perionica”, sa Danijel Dej Luisom, u režiji Stivena Frirsa, a pisao je i pozorišne komade, sve uz veliki literarni uspjeh. Danas svakako predstavlja jednog od najintrigantnijih pisaca u Velikoj Britaniji.

Vuk Perović