Vuk Branković : slavni i velmožni gospodin

01.09.16

Vojnoistorijski glasnik

Biografije naših srednjovekovnih vladara i velikaša, u principu, nisu česte, mada je u poslednjih desetak godina objavljeno nekoliko vrednih naslova.1 Monografija Marka Šuice Vuk Branković, Slavni i velmo­ žni gospodin nastavlja ovaj dragoceni niz, ali se, jednim delom, spretno nadovezuje i na promišljanja o našoj istoriografiji.
Možemo reći da se srpska istoriografija, kao moderna humanistička nauka, formirala postepeno u poslednjim decenijama XIX veka kroz polemiku o izvorima i metodologiji proučavanja nekoliko hronološki srodnih tema upravo iz istorije srednjeg veka, u stvari oko onih ličnosti i tema koji su najbolje ostali zapamćeni u srpskoj narodnoj tradiciji. Tu je, kao jedna od važnih tema, figurirala i Kosovska bitka sa svim svojim epskim nanosima. Naravno, doba u kome su stvarali Ilarion Ruvarac, Stojan Novaković i Ljubomir Kovačević bilo je doba uspona nacionalnog romantizma, ali pokušaja da se posle razočaranja iz 1878. ustanovi realpolitika prema zamašnim snovima i planovima o oslobođenju i ujedinjenju Srpstva i Slovenstva. Iako su Ljubomir Kovačević i njegovi saborci dobili borbu sa romantičarima, koje je prevashodno inspirisala poznija tradicija i emotivno rodoljublje, uvek ostaje pitanje koliko su istoriografski rezultati doprli u šire slojeve. S druge strane, privlačnost teme i mogućnost da se otkrivanjem novih, makar i nevelikih izvornih vesti, obogate istoriografski rezultati dovela je do fenomena da se praktično svaka generacija istoričara kod nas vraća periodu koji je obeležila Kosovska bitka. I danas, možda isto tako kao i krajem XIX veka, potreba za pretresanjem dosadašnjih rezultata, promišljanjima o istoriografskim dometima, ali i javna polemika o stručnim pitanjima, makar i onima rešenim u istoriografiji, nisu na odmet.
Kada se sve ovo sabere, jasno je zašto je autor Marko Šuica svoju biografiju Vuka Brankovića započeo uvodnim poglavljem Zašto knjiga o Vuku Bran­ koviću? (str. 5–17) u kome je ukratko pomenuo važne studije i sitnije priloge o Vuku i Kosovskoj bici od vremene Ljubomira Kovačevića i njegovih savremenika, preko istraživanja Mihaila Dinića i Ivana Božića pa do našeg vremena u kome su stvarali i još uvek stvaraju Miloš Blagojević, Rade Mihaljčić i Momčilo Spremić (str. 13–17).
Biografski deo monografije, u pravom smislu te reči, podeljen je na osam poglavlja. Tako prvo poglavlje Poreklo i porodica (str. 19–38) sumira naša dosadašnja znanja o porodici kojoj je pripadao Vuk Branković. Za početak, za razliku od oblasnih gospodara koji su obeležili „propast Carstva Srpskoga” Vukova preci mogu se pratiti u savremenim izvorima od kraja vladavine kralja Milutina. U to vreme je 1319. župan Mladen, Vukov deda, ostao posvedočen u presudi Petru, sinu župana Toljena, u sporu sa jednim Dubrovčaninom (str. 22). Pošto je Mladen sudio jednom daljem potomku zahumskog kneza Miroslava, Nemanjinog brata, sasvim je moguće da je i Mladen bio u daljim rodbinskim vezama sa vladajućom dinastijom, možda kao potomak Vukana, Nemanjinog najstarijeg sina. S obzirom i da je Mladenov sin Branko nosio titulu sevastokratora posle Dušanovog carskog krunisanja, ostaje mogućnost neke dalje rodbinske veze sa Nemanjićima (str. 32–33), koju su autori starih srpskih rodoslova pokušavali da predstave kao što direktniju. Najposle, prvo poglavlje detaljno analizira i izvorne podatke o potomstvu Branka Mladenovića koji je u braku sa nepoznatom vlastelinkom imao bar tri sina i jednu kćer Teodoru (str. 32-38). Vuk Branković je, što je zanimljivo, bio najmlađi od braće.
Drugo poglavlje Poslednje godine Srpskog carstva (1365– 1371) donosi pregled perioda koji je obeležila pobeda oblasnih gospodara (str. 43–46) i u kome imamo samo dva pomena Vuka Brankovića. Prvi je u hrisovulji kojom je car Uroš 1365. odobrio braći Grguru i Vuku dar Hilandaru (str. 37). Hrisovulja svedoči da su braća bila prisiljena da se vrate u Drenicu, na predačku baštinu pod pritiskom Mrnjavčevića sa kojima su rodbinske i političke veze izgleda prekinute kada je najstariji Vukov brat Nikola Radonja, Vukašinov zet, ostao udovac nešto pre 1364. godine. Radonja, sada svetogorski monah Roman (kasnije velikoshimnik Gerasim) je zajedno sa Vukom 1370. darovao manastir Kutlumuš (str. 42). Pored formiranja oblasti srpskih oblasnih gospodara i odlaska monaha Romana na Atos, u ovom periodu odigralo se još nekoliko važnih događaja koji će imati važan uticaj na ličnu i istorijsku sudbinu Vuka Brankovića. Prvi je svakako stalno jačanje Osmanskih Turaka tokom prvih decenija druge polovine 14. veka (str. 46–51), a drugi je propast Mrnjavčevića na Marici (str. 51–55). Kao što je jačanje braće Mrnjavčević suzilo perspektive Brankovića, tako je njihova pogibija otvorila nove mogućnosti za jačanje dotada skrajnutih velikaša.
Upravo   sa   preraspodelom oblasti Mrnjavčevića (str. 59–63) počinje sledeće poglavlje Među oblasnim    gospodarima    (1372–1380) (str. 59–74). Izvori ne pominju direktno kako je teklo formiranje Oblasti Brankovića. Kako autor zaključuje, dugoročno posmatrano, i pored jačanja recimo Dragaša ili Balšića, najznačajniji je uzdizanje kneza Lazara (str. 60–61). Tražeći saveznike Lazar je udao najstariju ćerku Maru za Vuka već 1370. ili 1371. (str. 61). U svakom slučaju, iako to istorijski izvori ne spominju, uporedo sa usponom kneza Lazara verovatno je išlo i uzdizanje njegovog zeta Vuka. Prema Mihailu Diniću, čije mišljenje Šuica prihvata, moglo bi se zaključiti da je Vuk stekao Skoplje pre 1376–1377, Prizren 1378. posle smrti Đurđa I Balšića, a Peć nešto kasnije, možda čak i posle Kosovske bitke (str. 70–71).
Doba uspona (1380­1389) (str. 75-101) je naslov četvrtog poglavlja gde se autor detaljnije bavi granicama oblasti Vuka Brankovića i kneza Lazara na Kosovu i Metohiji (str. 76–77). Kada se jasnije pogleda šta je pripadalo knezu, a šta njegovom zetu, nameće se zaključak da je posede Vuk dobijao od Lazara (npr. kao miraz) ili da ih je osvajao opet uz kneževu pomoć. Pored toga, autor insistitira na Vukovoj nezavisnosti od kneza, ali i porodičnoj i političkoj bliskosti. Vuk je, nedvosmisleno, vodio samostalnu crkvenu politiku, delimično i zahvaljujući uticaju brata Gerasima na Svetoj Gori (str. 75–76). Zatim, Vuk je imao sopstvenu vlastelu, među kojima je pojedinima bilo dopušteno da kuju svoj novac, što je privilegija koju knez Lazar nije dopuštao svojim vlastelinima (str. 77–79). Najzad, Vukov novac nam je poznat zahvaljujući sedamnaest dosada identifikovanih vrsta, nasuprot Lazareve dvadeset dve vrste. Jedna serija novca nosi Vukovo ime na aversu, a Lazarevo na reversu. Prema Šuici bio je to znak porodične bliskosti, a ne vazalstva ili bilo kakvog političkog potčinjavanja Vuka Lazaru (videti str. 79, nap. 28). Snaženje Vuka Brankovića teklo je, kao i u Lazarevom slučaju, u senci daljeg napredovanja Osmanlija. Zbog toga autor opširno razmatra mere koje su bile preduzete radi priprema za odbranu (str. 80–84) i izvore o provali Osmanlija u srpske zemlje 1386. za koji se obično vezuje susret dve vojske kod Pločnika, ali i tursko osvajanje Niša (str. 84–90). Šuica ovde detaljno analizira vesti dva poznija izvora Mehmeda Nešrija (prva polovina 16. veka) i Mavra Orbina (1601) koji su sačuvali dosta pojedinosti o Muratovom pohodu iz 1386. Iako se poznijim izvorima obraća sa dužnom opreznošću, Šuica ovde donosi zaključak prema kome je Vuk sredinom devete decenije 14. veka već raspolagao dovoljno velikom i opremljenom vojskom koja je mogla da interveniše i u susednoj oblasti kneza Lazara. Takođe, ako bi se Orbinov iskaz prihvatio, delovalo bi da su Lazar i Vuk imali sklopljen odbrambeni savez protiv Osmanlija tako da su uvek bili spremni da svojom vojskom pomognu onog drugog (str. 87). Uostalom, slogu kneza Lazara i Vuka Brankovića naglašavaju i dva savremena zapisa, posebno onaj koji je nastao 1387. u Sv. Arhanđelima kod Prizrena, na Vukovoj teritoriji (str. 94). Vuk je, dakle, bio samostalan u odnosu na Lazara, ali po hijerarhiji niži, što pokazuje poseta dubrovačkih poklisara 1387. prvo knezu u Kruševcu, zatim gospodinu Vuku u Prištini (str. 95–99). Vuk Branković i Kosovska bitka (str. 103–117) je peto poglavlje, koje bi, za jedan deo čitalačke javnosti možda moglo da ima i centralni značaj. Kao i u već pomenutom slučaju događaja iz 1386, tako je i sama Kosovska bitka, kao što je dobro poznato, ostavila malo tragova u savremenim izvorima. Očigledno je da se od čitavog „porodičnog saveza”, na kome se insistiralo u istoriografiji, Lazar 1389. mogao osloniti samo na zeta Vuka Brankovića, kao i starog saveznika kralja Srba i Bosne Stefana Tvrtka I (str. 109). O Vukovoj ulozi pre i za vreme bitke govore nešto kasniji strani izvori (npr. nezaobilazni Nešrija). Šuica smatra da Ašik-paša Zade, osmanski istoričar iz 15. veka, kada pominje da Lazar najavljuje Muratu da će u bitku povesti i sina u stvari misli na zeta Vuka (str. 110–111). Kombinujući podatke iz Istorije o Jakubu Čele­ biji anonimnog Katalonca (početak 15. veka) i moguće aluzije iz Žitija despota Stefana Konstantina Filozofa (četvrta decenija 15. veka), autor zaključuje da je Vuku bilo naređeno da se, u slučaju Lazareve smrti, povuče iz bitke i preuzme brigu o Kneževoj porodici i posedima (str. 115–116). Ukratko, ako je takav dogovor i postojao pre bitke, posle okršaja Lazarevići su ga odbacili.
Gospodar Srba (1389–1391) (str. 119–142) nas uvodi u teške prilike posle Kosovske bitke kada Lazarevići do sredine 1390. prihvataju vrhovnu vlast sultana i vazalne obaveze i pored protivljenja dotadašnjeg sizerena ugarskog kralja Žigmunda (str. 119–128). U ovom periodu je Vukova teritorija dostigla vrhunac (str. 127– 128), mada je Branković nije uspeo da trajno nametne svog kandidata na položaj srpskog patrijarha. Dolaskom Danila III i uspostavljanjem kulta kneza Lazara kao mučenika, Vuk je u stvari izgubio uticaj u Moravskoj Srbiji (str. 129–130). S druge strane, Dubrovčani su od 1390. u Vuku videli vodeću ličnost među srpskim velikašima nazivajući ga slavnim i velmožnim go­ spodinom (str. 132–133). Jedan savremeni zapis i Prizrenski pomenik Bogorodice Ljeviške neosporno pominju Vuka kao Stefana Vuka, što bi moglo da jasno pokaže kako su savremenici, barem podanici Brankovića, videli položaj svog gospodi­ na (str. 131–132). Ipak, nedostatak pouzdanih dokumenata iz Vukove kancelarije ne dozvoljava da vidimo kako je sam Vuk definisao svoje vladarske aspiracije. Uspon Brankovića brzo je prekinut turskim osvajanjem Skoplja (1391/2) (str. 139–142). Bajazitov vazal (1392­ 1393) (str. 143-155) je naslov pretposlednjeg poglavlja. Posle pada Skoplja, Vuk se, sudeći po povelji Hilandaru iz novembra 1392, potčinio sultanu u kasno leto ili jesen te godine (str. 144). Jedva nešto kasnije na pokoravanje sultanu morao je pristane i Vukov pašenog Đurađ II Balšić. Ključni događaj u ovom periodu bio je sastanak u Seru, gde je Bajazit, stalno spreman da iznova promišljeno pritiska svoje hrišćanske vazale, sazvao skup u kasnu jesen 1393. godine (str. 151–155). Sastanak nam je poznat detaljnije iz jednog poznijeg izvora, posmrtnog govora koji je vizantijski car Manojlo II Paleolog izgovorio u čast svog brata morejskog despota Teodora I (1407. ili 1408). Šuica zaključuje da je spisak zvanica koji je Manojlo Paleolog zabeležio nekompletan jer odražava poglede vizantijske spoljne politike sa početka XIV veka i da mu svakako treba dodati i Vuka, kralja Marka Mrnjavčevića sa braćom i Konstantina Balšića. Naime, poznato je da je jedan deo vazala otkazao poslušnost Bajazitu po povratku iz Sera. Da je među odmetnutim vazalima bio i Vuk svedoči činjenica da je u ovom periodu zatražio utočište u Veneciji i i u Dubrovniku gde je sklonio deo riznice (str. 155).
Poslednje godine (str. 157– 169) je naslov poslednjeg biografskog poglavlja. Kao što je spomenuto, Vuk je posle povratka iz Sera pokušavao da bar spase deo materijalnog bogatstva (str. 159–161). Nametanje direktne sultanove vlasti u zemljama Dragaša i Mrnjavčevića, posle bitke na Rovinama (1395), jasno je pokazao kakva sudbina preti i Vuku. Početkom 1396. Osmanlije su preuzeli velike pohode na zemlje Brankovića (str. 160–165), a sam Vuk je zarobljen i utamničen okvirno u vreme bitke kod Nikopolja (25. septembar 1396), gde je Bajazit izvojevao veliku pobedu nad Žigmundom i krstašima, delimično i uz pomoć Stefana Lazarevića. Do početka 1397. Oblast Brankovića je bila pokorena i, zatim, dobrim delom ustupljena na upravu Lazarevićima, naravno uz neizbežno postavljanje turskih garnizona i carinarnica. O Vukovoj smrti samo se može reći da ga je zadesila u turskom zatočeništvu 6. oktobra 1397. i da ga je brat Gerasim zatim sahranio na Atosu (str. 168–169).
Na samom kraju knjige nalazi se i kratak pogovor autora pod naslovom Zaostavština Vuka Brankovića (str. 171–172). Bibliografija, zaista pohvalno, obuhvata preko 210 bibliografskih jedinica (str. 175–184), a detaljan indeks (str. 185–190) umnogome olakšava snalaženje u tekstu.
S druge strane, izdavaču bi mogao da se uputi i ozbiljan prigovor na nedostatak ilustracija. Barem jedna preciznija istorijska karta i rodoslovno stablo Brankovića bi umnogome olakšali snalaženje pre svega široj čitalačkoj publici. Ilustracije poput Brankovog pojasa ili crtež rekonstrukcije jedinog sačuvanog portreta Vuka Brankovića, pored brata Grgura i cara Uroša, na zapadnoj fasadi paraklisa Sv. Grigorija u ohridskoj Bogorodici Perivlepti, krase korice, ali u unutrašnjosti knjige to se nigde ne navodi.
Vuk Branković, Slavni i velmožni gospodin Marka Šuice je temeljno i ozbiljno napisana biografija istorijske ličnosti naslovnog junaka. „Sukob između istorijskog i legendarnog i danas čine Vukov lik živim, aktuelnim i kontraverznim” (str. 171). Za poželeti je da autor jedno buduće izdanje dopuni, kako sam kaže: „jednim novim i drugačijim istraživanjem” koje bi slavnom i velmo­ žnom gospodinu Vuku Brankoviću pridodalo i njegov legendarni antipod i pojasnilo nastanak snažnog i sugestivnog narodnog predanja.
Uroš Milivojević

18.04.15 Večernje novosti

Knjiga Marka Šuice još jedan naučni dokaz da zet kneza Lazara nije bio najveći srpski izdajnik. Dok su se Mrnjavčevići, Lazarevići i Balšići povinovali Bajazitu, Vuk je pružao otpor
PRE nekoliko godina, u ozbiljnom i velikom istraživanju o našoj prošlosti (ne)znanju i (zlo)upotrebi istorije, između ostalih postavljeno je i pitanje da li je Vuk Branković bio izdajica u Kosovskom boju. Čak 49 odsto ispitanika odgovorilo je potvrdno, iako su još pre više od jednog veka istoričari nepobitno tvrdili da je to samo plod epske tradicije koji nema nikakve veze sa istinom. Sa namerom da još jednom ukaže na nepravdu nanetu jednoj od najznamenitijih ličnosti srpske srednjovekovne istorije, čije je ime vekovima ostalo simbol nevere, istoričar dr Marko Šuica napisao je knjigu "Vuk Branković", koju je nedavno objavila "Evoluta".
Istorijska ostrašćenost i osuda Vuka Brankovića zapisana je tek početkom 17. veka u delu "Kraljevstvo Slovena", benediktinskog opata Mavra Orbina. Koreni negativnog stava prema srpskom plemiću iz druge polovine 14. veka sežu, međutim, u nešto dublju prošlost. Oblikovani su pre svega državnim prilikama, koje su usledile posle Kosovske bitke, zapravo borbom za političku prevlast između najvažnijih srpskih dinastija tog vremena - Lazarevića i Brankovića.
Posle smrti cara Uroša (1371), poslednjeg legitimnog vladara iz loze Nemanjića, carstvo su rasparčali oblasni gospodari. Za kratko vreme isprepletali su se i sukobili interesi Balšića, Mrnjavčevića, kneza Lazara, Nikole Altomanovića, Brankovića, Andrije Grope, Dragaša i još nekolicine vlastelina. U sveopštem metežu knez Lazar je morao vrlo brzo da pronađe snažnog saveznika, što je i uradio, onako kako se u to vreme i činilo, sklapanjem braka. Tokom 1370. ili 1371. svoju najstariju kćerku Maru udao je za velikaša Vuka Brankovića.
Korist od ovog političkog braka bio je obostran: dok je Lazar stvarao novo državno jezgro Moravske Srbije, sa prestonicom u Kruševcu, njegov zet zauzimao je oblasti sa centrima u Skoplju i Prištini. Za 20 godina, koliko je trajao zajednički uspon, u istorijskim izvorima nijednom nije zabeležen bilo kakav trag o međusobnom razdoru, nesuglasicama ili neprijateljskim odnosima. Političko savezništvo tasta i zeta vremenom se pretvorilo u izuzetno prisan odnos, koji su njihovi savremenici opisali kao gotovo porodičnu vladavinu. Takav odnos "roditelja" i "sina" ojačan je velikom turskom opasnošću, što je dovelo do stvaranja zajedničke odbrane njihovih država, a na najvećem iskušenju našao se na kosovskom polju.
Protiv Muratove vojske na istoj strani našli su se knez Lazar, Vuk Branković i ratnici pod vođstvom Vlatka Vukovića, koje je u svoje ime poslao kralj Tvrtko I. Lazar je imao još dva zeta, ugarskog plemića Nikolu Gorjanskog Mlađeg i Đurađa II Stracimirovića Balšića, ali na njih iz različitih razloga nije mogao da računa. Jedini oslonac bio mu je Vuk, na čijoj se teritoriji bitka i odigrala.
- Nijedan srpski izvor ne spominje Vukovo učešće u bici, uostalom, kao ni bilo kog drugog vlastelina, osim kneza Lazara, dok je dramatičnim sadržajem nadgrađenim pričama o boju, iz pera osmanskih pisaca, njemu pripisana istaknuta uloga u borbi hrišćanskih ratnika - kaže Šuica.
- Dajući najkonkretnije podatke o razmeštaju vojske, Mehmed Nešrija piše: "Sam (Lazar) pak stade u sredinu. Svoju pešadiju po neverničkom običaju rasporedi pozadi. Potom zeta Vukovića (Vuka Brankovića) sa svojim sestrićem (Stefanom Musićem) postavi desno. Kobilića sa Bošnjacima postavi levo". Iz daljeg opisa bitke izvodi se zaključak da je upravo deo vojske pod komandom Brankovića Osmanlijama načinio najveću štetu.
Za razliku od svog tasta, Vuk je preživeo bitku, a kako se to odigralo, pouzdanih podataka nema. Činjenica da se on u jednom trenutku tokom ili posle okončanja sukoba, povukao sa bojnog polja, predstavljala je jezgro buduće legende o njegovom izdajstvu onoga koji se opredelio za "carstvo nebesko". Oslonac za rekonstrukciju razloga zbog koga se Vuk povukao pruža jedan veoma važan i pouzdan istorijski izvor, životopis Despota Stefana Lazarevića od Konstantina Filozofa. Govoreći o jednoj drugoj bici, koja se takođe odigrala na Kosovu, u jesen 1402. Konstantin otkriva ratnu taktiku srpskih gospodara. Pred bitku braća Stefan i Vuk Lazarević dogovorili su se: "Ako jedan bude isečen, da se drugi spase. Ako jedan brat padne, drugi će blagočastivom stadu pastir ostati..." Na isti način, ističe Marko Šuica, verovatno je razmišljao i knez Lazar. Pošto je očuvanje i odbrana države bilo u prvom planu.
- Knez Lazar je u Vuku mogao da prepozna privremenog zaštitnika oblasti Lazarevića i njegove porodice. Lazareva pogibija u boju uslovila bi primenu plana da se Vuk Branković, kao njegov zet i jedina politički zrela i ratno sposobna ličnost, povuče s bojnog polja i organizuje državu. Takav dogovor između kneza i Vuka nije zabeležen u izvorima, ali postojanje iste državne politike u slučaju Stefana i Vuka Lazarevića, daje mogućnost da se postavi takva pretpostavka. Teško je naći uporište ideji da je Vuk Branković mogu da stekne političku korist napuštanjem položaja i ostavljanjem samog Lazara u boju, jer je on bio svestan da samostalno ne bi mogao dugo da odoleva osmanlijskom pritisku, što se i potvrdilo potonjim zbivanjima - kaže Šuica.
Posle Kosovske bitke, pritisnut strahom od Turaka, povremenim pljačkaškim upadima akindžijskih odreda, nerazrešenim i teškim odnosima s naslednicima kneza Lazara i vrhom Srpske crkve, Vuk je pokušao da uspostavi državno jedinstvo i preuzme nekadašnju ulogu svog tasta. Uspeo je da proširi svoju oblast, a među gradovima koji su priznavali njegovu vlast nalazili su se Skoplje, Priština, Peć, Prizren, Vučitrn, Zvečan, Sjenica. Nezavisna i nepokorena oblast Brankovića postala je usamljeno ostrvo među vazalima. Dok su se Dragaši, Mrnjavčevići, Lazarevići i Balšići povinovali Bajazitovoj vladarskoj volji, on je i dalje kao jedinu političku mogućnost video - otpor Osmanlijama.
Vuka su priznavali i prema njemu se odnosili kao prema srpskom gospodaru i Lazarevom nasledniku Ugarska, Venecija i Dubrovnik, ali kneginja Milica nipošto nije htela da prihvati mogućnost da njen zet preuzme prvenstvo i zagospodari teritorijom Moravske Srbije. Želela je da sačuva presto za svog tada još maloletnog sina Stefana, zbog čega je uz pomoć crkvenih krugova sazvala sabor na kojem su donesene važne odluke, među kojima je bilo priznavanje Bajazitovog sizerenstva, plaćanje harača, učešće u osmanlijskim vojnim pohodima i davanje kćerke Olivere Bajazitu za ženu. Potpadanjem u vazalnim položaj suštinski je priznat poraz u Kosovskoj bici. Među vlastelom bilo je onih koji su bili nezadovoljni ovakvom odlukom pa su se opredelili da stanu u službu gospodaru koji je nastavio Lazarevu politiku rata s Turcima, Vuku Brankoviću. A jedan od njih bio je i vlastelin Obrad Dragosaljić, nekadašnji Lazarev vojvoda.
Smenom dotadašnjeg patrijarha Jefrema i izborom novog Danila III, koji je predstavljao ključnu figuru u učvršćivanju prava Lazarevića na nasleđe nemanjićke tradicije, kao i prenos moštiju kneza Lazara (1390. ili 1391) iz Prištine u Ravanicu, čime je počelo uspostavljanje Lazarevog kulta, ambicije Vuka Brankovića doživele su krah. Odani sultanovi vazali, srpski velikaši, načinili su gotovo zatvoren prsten oko njegove oblasti i njegovi pokušaji da očuva nezavisnost, bili su osuđeni na poraz. Jedno vreme uspešno je odolevao akindžijskim upadima ali je posle pada Skoplja bio primoran da sklopi vazalni odnos sa osmanskim sultanom 1392. I pored toga, nije bio veran Turcima kao njegovi savremenici. Odbio je da učestvuje na skupu vazala u Seru, u bitkama na Rovinama i kod Nikopolja, kao i u opsadi Carigrada. Takva neposlušnost turskom gospodaru ubrzo je bila kažnjena. Ostavši bez teritorija i gradova pokušao je da se domogne Dubrovnika, ali pomoć iz nepoznatih razloga nije stigla, pa je pao u sultanovo zarobljeništvo u kome je ostao do smrti 6. oktobra 1397. Njegova supruga i sinovi bili su obespravljeni i saterani u skučenu oblast starih baštinskih poseda, dovoljnih za puko preživljavanje.
PARADOKSALNA LEGENDA
NARODNO predanje je odredilo Vuka kao glavnog krivca za propast srpske srednjovekovne države, iako joj je on, bar nakratko, udahnuo slobodu, smisao i nadu posle Kosovske bitke. Kada je počela da mu se pripisuje izdaja, Vuk je već bio mrtav i nije bilo nikog ko je mogao da se suprotstavi stvaranju legende o hristolikom svetom knezu Lazaru i njegovom zetu - Judi. Pojednostavljene predstave o dobru i zlu, o nebeskom i zemaljskom carstvu, poput nekakvih bajki, pretvarale su se u poučne pripovesti, na kojima su se stolećima podizala pokolenja Srba. Paradoksalno je da je negativnu ulogu dobio upravo onaj državnik i ratnik koji je rizikovao svoj i živote svoje porodice da bi sačuvao obraz i državu - zaključuje Marko Šuica.

Dragan Bogutović