Arhitektonski počeci Dragiše Brašovana

29.01.05 Danas

Polazeći od toga da značenje nekog umetničkog dela nastaje uvek u preklapanju tekstova o delu i konteksta u kome delo nastaje, autor studije, Arhitektonski počeci Dragiše Brašovana 1906-1919, Zadužbina Andrejević, Beograd 2004. mr Aleksandar Ignjatović rasvetljava problem nastanka i karaktera arhitektonskog i umetničkog opusa Dragiše Brašovana (1887-1965), nesumnjivo jednog od najplodnijih graditelja koji su u jugoslovenskoj sredini delovali u 20. stoleću. Okolnosti u kojima je Brašovan svojom delatnošću učestvovao u stvaranju identiteta najpre svoje prve domovine Austro-ugarske, a potom i nove jugoslovenske države, odredile su da osnovna namera ove studije bude otkrivanje i tumačenje svih relevantnih dimenzija i aspekata njegovog ranog umetničkog opusa, polazeći od analize različitih društvenih, kulturoloških, političkih i teorijskih ravni koje su se prelamale u njegovom delu.

Na taj način došlo se do saznanja koje govori da Brašovanova arhitektura, počev od druge decenije 20. veka, nosi jedan specifičan sistem vrednosti koji je nazvan kulturnim sinkretizmom. Ovakav sistem bio je zapravo ideološki okvir kojim je Brašovan pokušao ne samo da prevaziđe personalnu i socijalnu krizu već pre svega da konstruiše jedan pluralistički identitet, i to prvenstveno putem prožimanja različitih kulturnih tradicija. Svet Brašovanovog detinjstva koji se odvijao iza prenatrpanih enterijera malograđanske vršačke sredine koju su pripadnici srpske nacionalne manjine izgradili kao "mizanscen svoje političke i kulturne indiferentnosti", odredio je da njegovo školovanje postane mesto za umnožavanje diskursa, nametanje određenih pogleda na svet, i poligon na kojem će se vršiti kolektivna i personalna identifikacija budućeg arhitekte.Na taj način su kroz strukturalne analogije s drugim sličnim pokušajima u duhovnoj i materijalnoj kulturi srednje Evrope, uspostavljene interpretativne strategije za tumačenje Brašovanove arhitekture.

S. Kovačević

22.11.04 Dnevnik - Novine i časopisi

Jedan od nesumnjivo najznačajnijih aspekata istraživanja moderne arhitekture na našim prostorima ticao se problema uloge i značaja pojedinih stvaralaca koji su učestvovali u formiranju njenog obeležja u Srbiji tokom prvih decenija 20. veka. Pored toga, potencijalni pluralitet identiteta, bio on beogradski, srpski, vojvođanski, jugoslovenski ili srednjoevropski, otvorio je fundamentalni problem koji se tiče načina konstrukcije i recepcije umetničkog dela. Tako su umetnička i arhitektonska dela počela da se tumače kao deo sistema koji je prevazilazio proklamovane granice “srpske arhitekture” ili “nacionalnog stila”, postajući na taj način deo materijalne kulture koja nosi obeležje različitog identiteta.

Polazeći od toga da značenje nekog umetničkog dela nastaje uvek u preklapanju tekstova o delu i konteksta u kome delo nastaje, autor studije “Arhitektonski počeci Dragiše Brašovana 1906-1919” mr Aleksandar Ignjatović rasvetljava problem nastanka i karaktera arhitektonskog i umetničkog opusa Dragiše Brašovana (1887-1965), nesumnjivo jednog od najplodnijih graditelja koji su u jugoslovenskoj sredini delovali u 20. stoleću. Okolnosti u kojima je Brašovan svojom delatnošću učestvovao u stvaranju identiteta najpre svoje prve domovine Austro-ugarske, a potom i nove jugoslovenske države, odredile su da osnovna namera ove studije bude otkrivanje i tumačenje svih relevantnih dimenzija i aspekata njegovog ranog umetničkog opusa, polazeći od analize različitih društvenih, kulturoloških, političkih i teorijskih ravni koje su se prelamale u njegovom delu.

Na taj način došlo se do saznanja koje govori da Brašovanova arhitektura, počev od druge decenije 20. veka, nosi jedan specifičan sistem vrednosti koji je nazvan kulturnim sinkretizmom. Ovakav sistem bio je zapravo ideološki okvir kojim je Brašovan pokušao ne samo da prevaziđe personalnu i socijalnu krizu već pre svega da konstruiše jedan pluralistički identitet, i to prvenstveno putem prožimanja različitih kulturnih tradicija. Svet Brašovanovog detinjstva koji se odvijao iza prenatrpanih enterijera malograđanske vršačke sredine koju su pripadnici srpske nacionalne manjine izgradili “kao mizanscen svoje političke i kulturne indiferentnosti”, odredio je da njegovo školovanje postane mesto za umnožavanje diskursa, nametanje određenih pogleda na svet, i poligon na kojem će se vršiti kolektivna i personalna identifikacija budućeg arhitekte.

Na taj način su kroz strukturalne analogije s drugim sličnim pokušajima u duhovnoj i materijalnoj kulturi srednje Evrope, uspostavljene interpretativne strategije za tumačenje Brašovanove arhitekture. Tako sagledan kompleks vrednosti u funkciji jedne regije, omogućio je ne samo kritičko vrednovanje dvanaestogodišnjeg stvaralaštva Dragiše Brašovana u Budimpešti (1906-1919), već je otvorena mogućnost za stvaranje drugačijeg polazišta budućim istraživanjima Brašovanove arhitekture iz vremena kada je ona postala značajan činilac novosadskog, beogradskog i jugoslovenskog kulturnog identiteta.

Siniša Kovačević