Sreten Petrović rođen je 1940. godine u Svrljigu. Studirao je filozofiju na Filozofskom fakultetetu u Beogradu. Od 1969. godine radi na Filološkom fakultetu u Beogradu, gde 1982. godine dobija zvanje redovnog profesora. Predaje Kulturologiju, Uvod u estetiku i Kulturnu istoriju Srba. Doktorsku titulu dobio je 1971. godine za tezu o Šelingovoj estetici, mitologiji i filozofiji. Kao gostujući profesor predavao je i na Ljubljanskom univerzitetu (1975— 1978), na Filozofskom fakultetetu u Nišu (1971 — 1981), na Filozofskom fakultetetu u Beogradu, kao i na Fakultetetu dramskih umetnosti u Beogradu, gde je od 1985. do 1988. predavao Estetiku. Član je AICA, glavni i odgovorni urednik časopisa Etno-kulturološki zbornik, član redakcije Rečnika pojmova iz likovne umetnosti pri SANU.
Za svoj naučni rad dobio je priznanja: Veselin Masleša u Sarajevu 1989. godine, nagradu Saveza jugoslovenskih izdavača 1989. godine, Laza Kostić u Novom Sadu 1997. godine. Dosada najznačajnim njegovim delom smatra se Kulturologija, izdata u Beogradu 2000. godine.
09.08.20 Danas
Pravo na lični doživljaj umetnosti
Uz starije Milana Damnjanovića i Dragana Jeremića, Sreten Petrović, zajedno sa Milanom Rankovićem, Mirkom Zurovcem i Milanom Uzelcem, čini nedvosmisleno i čvrsto jezgro srpske filozofske estetike druge polovine 20. i prvih decenija 21. stoleća.
U najnovijoj knjizi, Estetika i doživljaj. Ljubitelju umetnosti i lepote (Dereta, Beograd 2019), Sreten Petrović okreće se teorijskoj odbrani slobode ljubitelja umetnosti i njegovog prava da uživa u remek-delima velike umetnosti.
Autoru polazi za rukom da pokaže zbog čega ljudi vole umetnost, odnosno,zašto nam je potrebna umetnost i šta uopšte znači doživeti umetničko delo.
Suprotnost doživljaja estetske forme i doživljaja umetničkog emocionalnog sadržaja predstavlja osnovni teorijsko-estetički kontrapunkt Petrovićevih istraživanja.
Praktičko-polemički pozadinski lajtmotiv sastoji se u pitanju: da li čisto estetski pristup umetnosti uzima u obzir i respektuje širi društveni interes građana za umetnost i uživanje u umetnosti?
Autor brani stanovište običnog čoveka i njegovo pravo da umetnost i umetničko delo razume iz svog ličnog i individualnog načina samorazumevanja i samoizlaganja sopstvenog života.
Estetska forma, smatra Petrović, omogućava, doduše, da doživljaj životnog emocionalnog sadržaja bude intenzivniji, složeniji i bogatiji, ali sama forma nikada nije esteticistički u funkciji sebe same, nego predstavlja ono što pokreće i nosi emocionalni životni sadržaj sa kojim se pojedinci svako na svoj način, ali ne mimo zajedničke životne pozadine sveta života, susreću i u tom susretu estetski uživaju.
Estetski senzibilitet ne sastoji se u čistom estetskom ukusu estetičara, kritičara ili estetski obrazovane publike, nego u načinu na koji svako za sebe unutar dinamike sopstvenog života poseže za umetnošću, dobijajući od umetnosti individualno emocionalno ispunjenje.
Estetski doživljaj, što je na brojnim primerima potkrepio autor, počiva na opšteljudskoj kulturnoj potrebi da se ekspliciraju i razumeju moralne, ideološke, političke ili religiozne pretpostavke na kojima počivaju naše samorazumevanje i u skladu sa njim orijentacija i postupanje u životu.
Velik uspeh knjige Sretena Petrovića ogleda se u tome što je u humanističkom i egalitaristički usmerenom estetičkom stanovištu u pogledu estetskog doživljaja dao za pravo, obrazložio ga i po našem mišljenju odbranio od distanciranog i emocionalno zahlađenog, elitističkog i esteticističkog stanovišta vrhunskog estetskog senzibiliteta i estetskog ukusa fokusiranog na čistu estetsku formu i njene kvalitete.
Petrović se u studiji oslanjao kako na misao klasika moderne estetičke misli, kao što su Hjum, Kant, Šeling, Hegel i Šopenhauer, tako i na stanovišta značajnih savremenih estetičara, npr. Benedeta Kročea, Romana Ingardena, Suzan Zontag i posebno Nikolaja Hartmana.
Petrović je pokazao da struktura estetskog doživljaja predstavlja područje u kojem se ukrštaju načini samorazumevanja artikulisani u velikim umetničkim delima sa samorazumevanjem svakog pojedinca u faktičkom izvršavanju sopstvenog života koji se unosi u recepciju i doživljaj umetnosti, ali je pri tom vodio računa o nizu temeljnih estetičkih pitanja i problema, kao što su tema univerzalnosti estetskog ukusa, pitanje o odnosu genija i talenta te problemi strukture estetskog receptivnog akta, sastavljenog od opažaja, uživanja, vrednosne procene i sastvaralačkog produktivnog estetskog zalaganja.
Petrovićeva razmatranja u drugoj polovini knjige duboko zadiru u pitanja psihologije boja, ali i u psihološko-estetički problem odnosa između umetnosti, nesvesnog i psihoze.
Najzad, Sreten Petrović je postavljajući konkretna pitanja o likovnoj umetnosti (slikarstvu i vajarstvu), ali i o muzici i književnosti, kritički pokrenuo i pitanje o našoj aktuelnoj književnoj kritici i procesu donošenja vrednosnog suda sasvim konkretizovanog na domaće prilike i proces dodeljivanja književnih nagrada.
Petrovićevi stavovi o ovim i drugim pitanjima vođeni su praktički i polemički usmerenom radikalnom kritikom i otporom da se umetnikom proglasi neko ko je bez talenta i fantazije, kao i jednako strasnom teorijskom simpatijom za demokratski i egalitaristički artikulisan pristup umetnosti koji je uklopljena u život pojedinca kao slobodnog građanina.
Nebojša Grubor
