Marko Nedić rođen je 1943. godine u Gajtanu, u opštini Medveđa. Gimnaziju je završio u Vrbasu, diplomirao je i magistrirao na Filološkom fakultetu u Beogradu, doktorirao na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu. Bio je profesor književnosti u Matematičkoj gimnaziji, Školi za vaspitače (Pedagoškoj akademiji), Filološkoj gimnaziji, naučni saradnik u Institutu za književnost i umetnost, urednik u Narodnoj knjizi, urednik i glavni urednik u Srpskoj književnoj zadruzi. Objavio je sledeće knjige: ?uća u polju, proza, Nolit, Beograd, 1970; Prosveta, Niš, 1996; Magija poetske proze (studija o prozi Rastka Petrovića), Biblioteka Delo, Nolit, Beograd, 1972; Nova kritička opredeljenja (zajedno s grupom beogradskih kritičara), „Vuk ?aradžić”, Beograd, 1973; Stara i nova proza. Ogledi o srpskim prozaistima, „Vuk ?aradžić”, Beograd, 1988; ?ritika novog stila, Jedinstvo, Priština, Dečje novine, Gornji Milanovac, 1993; Osnova i priča. Ogledi o savremenoj srpskoj prozi, „Filip Višnjić”, Beograd, 2002; Proza i poetika Miroslava Josića Višnjića, Institut za književnost i umetnost, Beograd, 2008; Stilska preplitanja. Studije i ogledi o srpskoj prozi druge polovine HIX i prve polovine HH veka, Službeni glasnik, Beograd, 2011; Između realizma i postmoderne, Studije i ogledi o srpskim proznim piscima druge polovine HH veka, Zavod za udžbenike, Beograd, 2012. Priredio je knjigu izabranih kritika Pisci kao kritičari posle Prvog svetskog rata (ediciji 258 POVRATA? PRIČI Srpska književna kritika), Institut za književnost i umetnost, Beograd, Matica srpska, Novi Sad, 1975, kao i veći broj knjiga srpskih pisaca druge polovine HIH i prve polovine HH veka – Stefana Mitrova Ljubiše, Milovana Glišića, Laze Lazarevića, Stevana Sremca, Sime Matavulja, Borisava Stankovića, Milutina Uskokovića, Dragiše Vasića, Ive Andrića, Milana ?ašanina, Rastka Petrovića, Slobodana Selenića i drugih pisaca. Za prozni rad dobio je nagradu lista Mladost, a za kritičko esejistički nagrade „Isidora Sekulić”, „Milan Bogdanović”, „Đorđe Jovanović” i Zlatno zrno kritičarsko. Živi u Beogradu.
22.05.03 NIN
Poetički kontinuiteti
U svoju novu, cetvrtu po redu kriticko-esejisticku knjigu Marko Nedic je složio šesnaest ogleda o stvaralaštvu markantnih predstavnika srpske proze druge polovine dvadesetog veka. Rec je, ocigledno, o trajnoj kriticarovoj preokupaciji: savremena srpska proza, savremena u širem ali i u užem smislu, bila je predmet ispitivanja i u prethodnim njegovim knjigama (u trecoj, istina, delom). Sada Nedic kriticki rašcitava opuse i dela generacijski nesumnjivo razlicitih autora kakvi su, recimo, Džunic, D. Nikolic, Ugrinov i, s druge strane, Bratic, Petkovic, Pantic. I, na prvi pogled, poeticki teško povezivih kakvi su Pavic i Beli Markovic, Kiš i Radulovic, Ž. Pavlovic i G. Petrovic. Ishodi ovih analiza vode, medutim, ka temeljnom stanovištu da su, ipak, posredi poeticki kontinuiteti.
Drži, naime, Nedic da je u srpskoj prozi dvadesetog veka uocljiv jedan “književnoevolutivni tok” u koji se, drugom polovinom veka, ukljucuju i modernizam i njegov aktuelni vid olicen u postmodernizmu. Najznacajnije obeležje ovog toka ili, nešto drugacije receno, “strukturalna konstanta srpske proze”, sasvim izvesno je poeticki pluralizam. Najvecma se receni pluralizam ispoljava i kvalitativno potvrduje ostvarivanjem unutrašnje ravnoteže tradicionalnih i inovativnih narativnih postupaka. To ce reci - Nedicevo zalaganje u naknadno pisanom uvodnom tekstu je na tom smeru - da srpsku prozu druge polovine dvadesetog veka valja tumaciti mnogo jedinstvenije i bez generacijskih iskljucivosti. Sam Nedic upravo tako postupa: otvoreno prema raznim naraštajima pisaca i prema razlicitim poetickim orijentacijama. Mada u naznakama, o tome svedoce nekoliki primeri koncepata Nedicevih ogleda.
Analiza proze Pavla Ugrinova ponajpre se, na primer, koncentriše na pišcev tematski i poeticki zaokret (na makro i mikronarativnom planu)... U biti, tumacenje impozantnog Pavicevog stvaralackog projekta se razvija iz kriticarovog uverenja da celokupno njegovo prozno delo proizlazi iz pojma palimpsesta (dabome, u širem smislu)... Živojin Pavlovic je predstavljen kao realisticki pisac koji se, kad mu je to potrebno, uspešno koristi iskustvima savremenih proznih postupaka... Jezicki sloj kapitalnog dela Miroslava Josica Višnjica je, prema Nedicevom sudu, “osnovni nosilac estetskog i semantickog jedinstva narativne strukture”... U romanu Radoslava Petkovica kriticar naglašava specificno postmoderno osecanje izmenjenog odnosa prema istoriji i istoricnosti, koliko i prema “strukturi modernog romanesknog rukopisa uopšte”... U fantastici kakvu Goran Petrovic stvara efekti su otkriveni u “osnovnim slojevima narativne strukture”, a ne van nje.
Analiticki metod koji Marko Nedic praktikuje iz našeg pamcenja priziva nekadašnjeg ucesnika tzv. novih kritickih opredeljenja. Njegovu pažnju ovde zaokupljaju “strukturne dominante” proznog teksta i “strukturni odnosi” unutar njega, nivoi i slojevi književne, odnosno “narativne strukture”, pa i “narativne vizije”. Znatnijom merom, Nediceva tumacenja su prakticne realizacije nacelnih stavova saopštenih u prethodnoj knjizi (Kritika novog stila, 1993). Dakako, onih stavova u kojima je zastupao kritiku koja nastoji da delo razmotri iz razlicitih perspektiva i na razlicitim nivoima ne bi li pronikla bitne odnose iz kojih proizlazi njegova višeznacnost i vrednost... Pri svemu, integralno sagledavanje i prosudivanje ucinaka ovakvog pristupa bice lakše posle obecanog objavljivanja druge knjige Nedicevih ogleda o savremenoj srpskoj prozi.
BOGDAN A. POPOVIC
22.03.03 Politika
Savremena srpska proza
Književni ogledi
Kuda ide savremena srpska proza, njeni temelji, i stvarni dometi? Ovako se može, u nekoliko reči, odrediti suština knjige književnog kritičara srednje generacije Marka Nedića "Osnova i priča". A da bi se stekao iole celovitiji uvid u ono što se zbiva na srpskoj proznoj sceni, Nedić je za predmet svoje analize odabrao trenutne vrhove u ovoj književnosti – opuse i dela pisaca različitih generacija, poetika i kreativnih postupaka, od Slobodana Džunića, Danila Nikolića, Pavla Ugrinova i Milorada Pavića, preko Živojina Pavlovića, Kiša, Mirka Kovača, Vidosava Stevanovića, Milisava Savića, Josića Višnjića, Bratića, Belog Markovića, Jovana Radulovića i Radoslava Petkovića, do Mihajla Pantića i Gorana Petrovića.
Premda književno delo predstavlja složeno tkivo, često teško odredivo sa stanovišta pripadnosti jednoj od dominanti tipološkog određenja savremenog proznog izraza – inoviranog realizma ili postmodernizma – Nedić svojim minucioznim analizama segmenata dela pomenutih pisaca, često dokazuje kako neke naše uvrežene odrednice za pojedine pisce nisu do kraja tačne, već da se njihova poetika temelji i na jednim i na drugim premisama, odnosno obrascima pričanja priče koje baštini savremena srpska proza. Autentični pisac, koji je ostavio traga u srpskoj prozi s kraja HH veka, nije mogao a da u svojoj književnoj poetici i estetici ne sublimiše nasleđe iz prethodnih generacija prozaista sa novim tendencijama u postmodernističkom oblikovanju teksta, gotovo standardizovanim u prozi našeg vremena. Nema samorodnih, niti onih koji su sami sebi preci, kako je jednom prilikom za sebe rekao Crnjanski, ma koliko nam se kao čitaocu katkad činilo da je neko radikalno moderan.
Nasleđe i inovacija
Svako je baštinio ponešto iz bogatog srpskog međuratnog proznog nasleđa, nadograđujući ga novim narativnim elementima pod uplivom tendencija koje su dolazile iz stranih književnosti, te su otuda poslednje decenije minulog veka snažno obeležene inovativnim poetičkim nastojanjima u srpskoj književnosti kao jedna od njenih najizrazitijih razvojnih konstanti.
Ono što čini suštinu današnje postmodernističke proze – citatnost, intertekstualnost, stvarni ili fingirani biografizam, problematizovanje pitanja poetike, mozaičnost kompozicije, i tako dalje – Nedić pronalazi, u naznakama, a katkad u dominantnom obliku, u međuratnoj prozi Stanislava Vinavera, Stanislava Krakova, Rastka Petrovića, Crnjanskog, Aleksandra Ilića, Marka Ristića i Ljubiše Jocića. Tako da "promene strukturalne optike" u srpskoj prozi s kraja prošlog veka, pri takvoj poetičkoj tradiciji koju nasleđuje, ne mogu biti slučajne ni kod jednog od pisaca, počev od Kiša, Pekića i Pavića, sve do Albaharija, Basare i Gorana Petrovića.
Poetičke veze
Na drugoj strani, između pisaca postmodernističkog prosedea i generacije takozvane stvarnosne proze koja im neposredno prethodi, postoje mnogo veće poetičke veze i uslovljenosti nego što se to u književnoj kritici predstavlja.
Razmatrajući opus ili pojedinačna dela svakog pisca ponaosob, Marko Nedić je svoj pristup primerio njihovoj poetičkoj suštini, narativnoj imaginaciji, dominantnom motivacionom i inspirativnom agensu, tragajući za samom "osnovom" od koje, i oko koje, počinje da se utkiva svet književnog dela. Kod jednog pisca kao osnovnu potku nastajanja dela Nedić prepoznaje svet paganstva, mita i folklora i opčinjenost jezikom (DŽunić), kod drugog sudar evokativnog i stvarnog sveta (D. Nikolić), kod trećeg fenomen ljubavi (Ugrinov), ili rasulo i smrt (Kovač), a kod Pavića, na primer, postupak palimpsesta, i tako dalje.
U knjizi "Osnova i priča" kao zaključak ukupnih razmatranja savremene srpske proze na izmaku HH veka može stajati, između ostalog, i Nedićev stav da je proširivanje vlastite stvaralačke vokacije iskustvima drugih pisaca, i različitih narativnih optika i intonacija, jedan od suštinskih uslova za nastanak književnih ostvarenja trajnije i umetnički relevantnije prirode.
Radosav STOJANOVIĆ
