Peter Handke (1942, Grifen, Austrija) jedan je od najznačajnijih pisaca nemačkog jezika i savremene svetske književnosti. Pisac stotinak knjiga, romana, pripovesti, drama, poezije, eseja i filmskih scenarija; autor više filmova, i koautor i saradnik u mnogim filmovima Vima Vendersa; likovni ilustrator svojih tekstova. Dobitnik niza nagrada: Bihnerove, Kafkine, Šilerove, Ibzenove, Nestrojeve, nagrade „Tomas Man“, nagrade „Milovan Vidaković“ i drugih. Nobelova nagrada za književnost dodeljena mu je 2019. „zbog uticajnog rada koji sa lingvističkom genijalnošću istražuje periferiju i posebnost ljudskog postojanja.“
Handkeov prvi roman Stršljenovi i prva drama Psovanje publike objavljeni su 1966. Iste godine se na sastanku Grupe 47 u Prinstonu u SAD distancirao od „opisivačke“ književnosti novog realizma i utvrdio poziciju svoje književnosti kao usmerenost na jezik i na odnos jezika i sveta. Motiv ugroženog subjekta u problematičnoj komunikaciji sa spoljašnjim svetom karakterističan je za rana Handkeova ostvarenja, kao što su romani Golmanov strah od penala (1970), Bezželjna nesreća (1972), Kratko pismo za dugo rastajanje (1972) i Levoruka žena (1976), potom proslavljeni dramski komad Kaspar (1968) ili zbirka poezije Unutrašnji svet spoljašnjeg sveta unutrašnjeg sveta (1969).
Knjiga Spori povratak kući (1979) predstavlja prekretnicu u Handkeovoj književnosti i okretanje prirodi i materijalnosti sveta, gde su film i slikarstvo izvori književne inspiracije. Istovremeno je u Handkeovim ostvarenjima prisutno neprekidno traganje za smislom postojanja. Otuda su lutanje i migracija primarni modus aktivnosti i aktivizma, a put je mesto za tzv. „epski korak“, koji nije posebno vezan za određeni žanr. Njegovom delu je otad svojstven snažan avanturistički duh, ali i nostalgija, koji su uočljivi u pripovestima kao što su Pouka planine Saint Victoire (1980), Ponavljanje (1986), Još jedanput za Tukidida (1990), Zimsko putovanje do reka Dunava, Save, Drine i Morave ili Pravda za Srbiju (1996), Moravska noć (2008) i Veliki Pad (2011) ili u dramama Vožnja čunom ili komad za film o ratu (1999) i Lepi dani u Aranhuezu (2012).
Peter Handke je oduvek mnogo vremena provodio izvan Austrije i na putovanjima, a od 1990. pretežno živi i radi u Francuskoj.
25.12.03 Danas
Novo u biblioteci "Slučaj"
"Ocrnjeno belim", "Pitajući u suzama" i "Bilans sovjetskog termidora"
U okviru poznate biblioteke "Slučaj", Narodna knjiga je objavila tri nova i intrigantna naslova: "Ocrnjeno belim" Željka Vukovića, "Pitajući u suzama" Petera Handkea i "Bilans sovjetskog termidora", čiji je autor Živojin Pavlović. "Ocrnjeno belim" je delo posvećeno pričama o multikuluturalnosti i jezičkim nevoljama, koje je politička stvarnost svih ovih godina proizvodila. Vuković lucidno i beskompromisno govori o alijenaciji modernog čoveka, sačinjavajući delo koje podseća na dopunu knjige "Next" Aleksandra Barika i predstavlja nastavak kritike modernog društva, istovremeno i besmislenog i dehumanizovanog. Delovi ove knjige izvođeni su kao radio drame u Holandiji i Danskoj, a ovo delo se upravo prevodi i na norveški. "Putujući suzama" je putopisna proza Petera Handkea, a odnosi se na godinu 1999, tokom koje je Handke boravio u Jugoslaviji. Ovo je uzbudljiva i dokumentovana putopisna proza jednog od najvećih nemačkih savremenih pisaca. Bez obzira da li se čitaoci slažu ili ne slažu sa Handkeom i njegovim postulatima, oni nikada prema njemu ne mogu biti ravnodušni. "Bilans sovjetskog terminala" iz pera Živojina Pavlovića retka je i dragocena knjiga. Ovo delo je knjiga o stravičnim staljinističkim zločinima u postoktobarskom Sovjetskom savezu. "Bilans sovjetskog termidora" delo je koje su zabranjivale i antikomunističke vlasti Kraljevine Jugoslavije, ali su ga po nalogu Kominterne uništavali i srpski komunisti. I autor ovog dela je ovu vrstu ogrešenja i zadivljujuće hrabrosti platio glavom. Streljan je u Užicu zajedno sa četnicima.
S. D.
29.11.03 Politika
Biblioteka "Slučaj"
"Bilans sovjetskog termidora", "Pitajući u suzama" i "Ocrnjeno belim"
Jedna od trenutno najzanimljivijih edicija u našem izdavaštvu, biblioteka "Slučaj" koju u beogradskoj "Narodnoj knjizi" uređuje književni kritičar i književni istoričar Gojko Tešić, sada je dopunjena sa tri nova naslova koja se, prema njegovim rečima mogu svrstati pod zajednički naslov-knjige o zlu.
Tešić dodaje da, međutim, ove knjige vezuje i to da i njihovi autori, i pogledi koji su izneti u njima pripadaju onom retkom, a u svakom normalnom društvu tako poželjnom i dragocenom korpusu visokih etičkih vrednosti. Iako govore o vremenima koja su međusobno manje ili više udaljena, ove knjige su srodne i po analizi intelektualnog licemerja, beščašća, neosetljivosti i beskrupuloznosti, smatra Gojko Tešić.
Prvo od tri dela iz "Slučaja" jeste "Bilans sovjetskog termidora. Prikaz i otkrića o delatnosti i organizaciji staljinskog terora" Živojina Pavlovića, koje je priredio, predgovor i priloge napisao Slobodan Gavrilović. Delo predstavlja jednu vrstu rehabilitacije, kaže Gojko Tešić, Živojina Pavlovića, koji je platio glavom svoju etičnost. Pripadao je komunističkom pokretu između dva rata, ali je, budući čudesno visokomoralan, još tada, o svom trošku, objavio knjigu o zločinima u Sovjetskom Savezu. Tada, 1940, kada je štampana u Beogradu, zabranio ju je tadašnji vladajući režim. Knjiga je još u štampariji zaplenjena i uništena. Obnovljeno izdanje štampano je 1989. godine (izdavač "Međaj" iz Užica, priredio i pogovor napisao Slobodan Gavrilović, koji se inače Pavlovićevim životom i delom strasno i analitično bavi više od decenije). Živojin Pavlović je ovom knjigom ustao u odbranu svih progonjenih, smatrajući da su oni nevini, a da Staljin čisti sve one koji su mu se bilo kada i bilo u čemu suprotstavili. Ustao je, kaže u pogovoru Gavrilović, u odbranu slobode, prava na kritiku, pisao je istinu zbog koje su ga "streljali" dojučerašnji drugovi u Užicu, 1941. godine. Nalogodavci i islednici u "procesu" Živojina Pavlovića bili su najznačajniji funkcioneri KPJ Josip Broz Tito, Aleksandar Ranković, Milovan Đilas, Petar Stambolić, Rodoljub Čolaković, Vladimir Dedijer, Slobodan Penezić...
Knjiga Petera Handkea "Pitajući u suzama" takođe pokazuje, kaže Gojko Tešić, urednik koji je kako kaže veoma ponosan na sva tri dela, da je Handke intelektualac spreman da plati cenu svoje iskrenosti, i istine za koju se bori. "Pitajući u suzama" (prevod sa nemačkog Žarko Radaković) predstavlja "potonje zapise dva krstarenja Jugoslavijom u ratu, marta i aprila 1999". Nije reč o apoteozi Srba, dodaje Tešić, već je reč o tome da Handke, kao jedna vrsta intelektualnog isposnika, ispisuje iskreno i duboko dokumentovanu knjigu o zločinima Saveza ratničkih demokratija (tako naziva zemlje Zapada koje su bombardovale Jugoslaviju 1999).
Treće delo iz edicije "Slučaj" jeste knjiga Željka Vukovića "Ocrnjeno belim", koja je u stvari, kako objašnjava Gojko Tešić, filozofska i politička kritika, i nadasve uzbudljivo pričanje o multikulturalnosti i jezičkim nevoljama/nesporazumima koje je politička stvarnost proizvela. Željko Vuković je pisac i novinar, koji je do 1993. godine bio šef redakcije lista "Borba" za BiH u Sarajevu, a potom kao slobodni autor u Norveškoj, da bi od sredine 2002. došao da živi u Beogradu, i radi kao novinar i urednik u "Večernjim novostima". "Ocrnjeno belim" je zbirka "platonovskih dijaloga" o svim egzistencijalnim traumama i užasima, kaže Tešić, koji su sve nas snašli na prostoru bivše Jugoslavije.
A. Cvijić
