Orhan Pamuk je rođen u Istanbulu 1952. godine. Odrastao je u istanbulskoj četvrti Nišantaši, u porodici nalik onima kakve opisuje u svojim romanima Dževdet-beg i njegovi sinovi i Crna knjiga. Po završenoj gimnaziji studirao je arhitekturu na Istanbulskom tehničkom univerzitetu. Napustivši studije arhitekture, upisao se na Institut za novinarstvo Istanbulskog univerziteta gde je diplomirao 1976.
Pamuk, koji za sebe kaže da je u detinjstvu i mladosti maštao o tome da postane slikar, aktivno se posvetio pisanju 1974. godine. Izdavačka kuća Milijet dodelila mu je, 1979. godine, nagradu za rukopis prvog romana Dževdet-beg i njegovi sinovi, koji je objavljen 1982, a godinu dana kasnije dobio je prestižnu nagradu koja nosi ime slavnog turskog pisca Orhana Kemala. Iste godine, 1983, iz štampe izlazi Tiha kuća, njegov drugi roman, koji opisuje tri generacije jedne istanbulske trgovačke porodice. Godine 1984, ovaj je roman, preveden na francuski, dobio nagradu Madarali, a 1991. i Nagradu za evropsko otkriće (Prix de la découverte européenne).
Istorijski roman Bela tvrđava (1985), u kojem je opisana veza između mletačkog roba i njegovog turskog gospodara, proširio je popularnost i slavu Orhana Pamuka i izvan granica Turske. Ova knjiga, ciji je prevod na engleski New York Times pozdravio rečima „Nova zvezda ukazala se na Istoku“, prevedena je na sve velike zapadne jezike.
Njegov cetvrti roman, Crna knjiga (1990), zahvaljujući svojoj složenosti, bogatstvu i punoći izraza, smatra se jednim od najkontroverznijih, ali i najpopularnijih romana savremene turske književnosti. Na osnovu ove knjige, Pamuk je napisao scenario za film Tajno lice, koji je režirao čuveni turski reditelj Omer Kavur. Ovaj je scenario objavljen kao knjiga 1992. godine. Roman Novi život je za kratko vreme po objavljivanju (1994) postao jedan od najčitanijih savremenih turskih romana. Na izrazito veliko interesovanje, kako u Turskoj, tako i u inostranstvu, naišao je njegov istorijski roman o životu i umetnosti osmanskih majstora minijature u kasnom šesnaestom veku, pod imenom Zovem se Crveno (1998), koji je 2003. godine dobio International IMPAC Dublin Literary Award i Prix Médicis étranger 2005. Godine 1998, Pamuk je, praveći izbor iz napisa u svojim beleškama koje je vodio od rane mladosti, pod naslovom Druge boje: izabrani spisi i jedna pripovetka, zajedno sa do tada neobjavljenom dugačkom pripovetkom „Gledanje kroz prozor“, objavio svoje odabrane tekstove, eseje, novinske članke, kritike, reportaže i putopise. Godine 2002, objavio je roman Sneg, a 2003. knjigu tekstova posvećenu svom rodnom gradu pod naslovom Istanbul: uspomene i grad. Dobitnik je Nagrade za mir knjižara Nemacke (Friedenspreis des Deutschen Buchhandels) u 2005. godini i Nobelove nagrade za književnost 2006. godine.
Knjige Orhana Pamuka prevedene su na četrdeset svetskih jezika i prodate u tiražu od više miliona primeraka.
28.09.08 Vijesti
Potraga za identitetom
Crna knjiga, Orhan Pamuk
“Crna knjiga”, četvrti roman turskog nobelovca Orhana Pamuka, napisan 1990. godine, nedavno je objavljen u izdanju “Geopoetike” i u prevodu Mirjane Marinković. Baveći se kroz krimi priču problemom identiteta i zamjenom identiteta, Pamuk je u “Crnoj knjizi” opisao pojedinca i njegovu domovinu Tursku u rascjepu između tradicionalnog i modernog, zaostalog i progresivnog. Na osnovu ove knjige, Pamuk je napisao scenario za film “Tajno lice”, koji je režirao čuveni turski reditelj Omer Kavur.
Istanbulski advokat Galip, glavni junak ovog romana na čijem liku gotovo da počiva cio tok radnje, pronalazi šturo pismo u kome mu supruga Ruja, bez suvišnih objašnjenja saopštava da ga ostavlja. U isto vrijeme nestaje i njen stariji polubrat Dželal, poznati kolumnista dnevnog lista “Milijet”. Da li su oni nestali zajedno ili je taj podudarni nestanak samo bizarna koincidencija, pitanje je koje se provlači do tragičnog kraja romana. Galipova potraga za Rujom ima sva obilježja detektivskih priča, koje je Ruja voljela, a Galip prezirao. Potraga za Rujom Galipa vodi kroz mnoga istanbulska predgrađa, kroz brojna sjećanja na njihovu zajedničku prošlost, od samog djetinjstva, preko njene mladalačke zanesenosti ljevicom i propalog prvog braka. Pred Rujinom porodicom Galip stvara iluziju da je ona tu, ali zbog temperature ne može da se javi niti da izlazi iz stana.
Ovaj narativni tok romana smanjuje se sa Dželalovim kolumnama, koje izlaze u novinama iako je on nestao. Galip otkriva da su to njegove već objavljivane kolumne od prije više godina, koje sticajem okolnosti on dobro poznaje. A kada ponestane i tih starih tekstova, Galip se javlja kao posrednik, tako što on u redakciju donosi navodno nove Dželalove tekstove koje zapravo on sam ispisuje. Tako Galip postaje ono što on zapravo nije. To i obrazlaže riječima: “Niko od nas nije ono što jeste. Niko od nas ne može da bude to što jeste. Zar nikad ne posumnjaš da te svako može vidjeti kao nekog drugog? Jesi li toliko siguran da si zaista to što jesi?Ako si siguran, jesi li siguran ko je ta ličnost za koju si siguran da si ti?”
Pamukova “Crna knjiga” odlično ilustruje tvrdnju da nije bitno o čemu pisati već izabrati način kako saopštiti priču čitaocima i uvesti ih u magične lavirinte dobrog kazivanja. I ovaj roman nije po mnogobrojnim temama različitiji od ostalih Pamukovih knjiga, jer u njemu dominiraju piščeve opsesivne teme: individualni i kolektivni identitet, posebno istaknut identitet grada Istanbula (naglašen kroz Dželalove kolumne i Galipove šetnje), odsustvo određenog i na prvi pogled prepoznatljivog značenja, iluzija stvarnog, samoreferencijalna priroda književnosti. Ovim postmodernim temama Pamuk pridružuje pitanje turskog identiteta, stanja u društvu gdje se i dalje sklapaju brakovi među najbližim srodnicima i kako jedan od likova kaže: “Polovina djece u ovoj zemlji je udata za sinove tetaka, a druga polovina oženjena kćerima stričeva”.
Ovaj roman pripada trećoj od tri faze kroz koje je prošlo Pamukovo pisanje: realizam, modernizam, postmodernizam. Postmodernistički postupak se naročito ogleda kroz poigravanje pitanjem autorstva i obraćanja čitaocu, istraživanje prirode kazivanja, ukrštanje brojnih priča (o otomanskoj prošlosti, do savremenog Istanbula), snova sufizma, sa tokom glavne radnje.
Ferit Orhan Pamuk je rođen u Istanbulu 1952. godine. Studirao je arhitekturu u Istanbulu, ali je 1976. završio Institut za novinarstvo Istanbulskog univerziteta. Aktivno se posvetio pisanju 1974. godine. Prvi roman “Dževdet-beg i njegovi sinovi” je objavio 1982. Potom slijede: “Tiha kuća”, “Bijela tvrđava”, “Novi život”, “Zovem se Crveno”, “Druge boje” “Snijeg” i “Istanbul: uspomene i grad”. Za svoja djela dobio je brojna turska i međunarodna književna priznanja među kojima su najznačajnije nagrada - IMPAC Dablin, Prix Médicis étranger, Nagrada za mir knjižara Njemačke i Nobelova nagrada za književnost 2006. godine. Knjige Orhana Pamuka prevedene su na više od četrdeset svjetskih jezika i prodate u tiražu od više miliona primjeraka.
V.OGNJENOVIĆ
