Slučaj "Golubnjača" - za i protiv

vnih tekstova koji pokrivaju naslov knjige slede Indeks imena (oko 500 imena umetnika raznih profila, novinara, književnih krtičara, manje važnih i vrlo važnih tadašnjih jugoslovenskih političara, a povodom drame Golubnjača i u kontekstu njenog „slučaja“ u indeksu zatičemo i bliže i dalje umrle pisce Ivu Andrića, Janka Veselinovića, Alfonsa Dodea, Dostojevskog, Marina Držića (da li je i on pisao nacionalističke predstave), Nušića, Jovana Steriju Popovića koji onako snažno prikaza lažno rodoljublje srpskih bogatuna 1848. u Rodoljupcima. Indeks je neverovatno inspirativan kada bi se uz pomoć arhiva prionulo njegovom inteligentnom pripovednom fikcionalizovanju), ništa zanimljiviji je Indeks skraćenica (GK SSOV, DDUH, SUDUJ, GK SSRNV, do svima drage i poznate skraćenice AVNOJ).Pre dve i po decenije drama Golubnjača je bila istinski slučaj sa umetničke strane jer je jedno od retkih dramskih remek dela srpske posleratne književnosti koja je do danas, i dok postoji srpska književnost našla svoje mesto u kontinuitetu srpske drame, po istinskim delima, na žalost mnogo siromašnije od poezije i pripovedne proze. S druge, gledano/čitano kroz ideološke „naočari“ jednog doba, reč je o slabom, neuverljivom i pamfletskom dramskom štivu. Ponekad vanumetnički činioci, čini se iznesu na videlo umetničku vrednost dela. Međutim, da li su sudski procesi Bodleru i njegovom Cveću zla, Floberovom romanu Gospođa Bovari pomogli da ostanu u „večnosti“ francuske i svetske književnosti. Nisu! I bez sudskih procesa i „buke“ tadašnjeg javnog mnenja, ta dela bi doživela književnu današnjicu. A mnogim delima „buka“ ili „slučaj“ nisu pomogli da nadžive određeno vreme i stignu čak ni na margine pojedinih nacionalnih književnosti. Ovo navodimo zbog činjenice koju smo u gornjim redovima indirektno istakli. I bez „slučaja“ koji su sprovele političke strukture, danas je to izvesno, drama Golubnjača bi bila upisana u istoriju srpske drame, čak i ne uzimajući u obzir broj izvođenja, režiserske postave i vizije, itd. Ali, u tom slučaju, ne bismo imali ovu knjigu sa neverovatnih 800 strana dokumenata u koje su ušli i ugovor o autorskom delu između autora drame Jovana Radulovića i tadašnjeg upravnika pozorišta Boško Buha, zapisnik sa sednice Programskog saveta istog, poslovna prepiska pisca sa savetom, slede: prve pozitivne kritike o premijernoj predstavi 10. februara 1982. u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu, Jovana Delića, Dejana Penčića Poljanskog, Petra Volka, Slobodana Sv. Miletića, Jovana Ćirilova, Jovana Hristića i niza drugih. Piše se mahom o koordinaciji „surovog, oporog dramskog zbivanja u jednom selu Dalmatinske Zagore“ sa rediteljskom (uspelom) postavkom i glumcima. Ali, polako nastaje „slučaj. Umetnici-komunisti Drame Srpskog narodnog pozorišta zaključili su da u drami „nema ničeg negativnog“ i da je valja i dalje prikazivati. Međutim, viša instanca Gradski komitet SK Novog Sada koji predstavlja čak 40. 000 komunista (izgleda svaki punoletni građanin/ka bio je član) na svojoj sednici donosi zaključke, između ostalih i o „porukama drame“ gde između ostalog piše: „Motivi pripovedaka su korišćeni u drami jednosmerno, ali i čitava atmosfera surovosti sveta i življenja, prisutna u pripovetkama, iskorišćena je u drami u istom cilju – u zgušnjavanju sukoba na nacionalnoj osnovi – u podgrevanju i razbuktavanju nacionalne mržnje i razbuktavanju nacionalne mržnje i obezvređivanje tekovina NOB-a i dostignuća naše socijalističke izgradnje“. Slučaj se pretvara u lavinu osuda, odbrana, komentara po književnim, dnevnim i nedeljnim novinama širom bivše Jugoslavije. Intenzitet je najveći tokom 82-83-84. A kao eho, kao smirivanje i političke i književno-kritičarske nepismenosti, dolazi realnije sagledavanje vrednosti drame, neka vrsta sumiranja „slučaja“ (Petar Volk, 1988, niz tekstova u „Večernjim novostima“ 1988-89, i niz drugih) zaključno sa tri osvrta na problem, iz prošle, 2007. godine, Milutina Mišića („Borba“, februar 2007), glumca Stevana Gardinovačkog (NIN, maj, 2007) i Dušana Čkrebića iz knjige Između pamćenja i zaborava u kojoj ističe pritisak na srpske komuniste vršen iz saveznog, jugoslovenskog vrha, gde između ostalih, piše o tom pritisku i povodom drame Golubnjača. Knjiga Slučaj Golubnjača je dvostruko zanimljiva: zbog drame koju sadrži i dokumentarnih svedočanstava povodom njenog teksta i pozorišnih izvođenja. Ovom obimnom knjigom sam autor je stavio tačku na „slučaj“ i prema potrebi i interesovanju njome se mogu služiti umetnici, naučnici i istraživači različitih profila, od teoretičara, sociologa umetnosti, sociologa, psihologa, politikologa, istoričara.