Taj mali bioskop u našim glavama

02.02.13 Večernje novosti

...Oni koji vole film mogli bi da se na trenutak uteše čitajući jednu neveliku knjigu, jednu od onih koje se pored velikih dela i velikih autora tako lako previde. Reč je o zbirci priča „Taj mali bioskop u našim glavama“ Mirjane Marinšek Nikolić („Prometej“, Novi Sad 2012) koja sanjari o počecima kinematografije, a zapravo se oprašta od same sebe kroz podsećanje na prošlost srpskog filma. Između ispričanih eseja u kojima se sve vrti oko Zemuna kao centra kulture od kojeg putevi vode do Pariza, Njujorka i Holivuda, i esejizovanih pričica o sebi i piscima koje sreće, autorka je napisala umalo romančić u kojem jedan daleki avangardni izazov srpskoj prozi teče kao vrlo fina uspomena na vreme kada su se film i literatura poetički ukrštali...
Aleksandar Jerkov

31.01.13 TANJUG

U Rimskoj dvorani Biblioteke grada Beograda u četvrtak je predstavljena knjiga književnice i vizuelnog umetnika Mirjane Marinšek Nikolić "Taj mali bioskop u našim glavama" u izdnaju novosadskog "Prometeja".
Spisateljica koju odlikuje stalna potraga za novim izazovima bilo da je to u domenu egzaktne nauke - matematike i informatike koju je doktorirala ili eksperimentalnog filma i osmišljavanja multimedijalnih projekata, ne osvrće se ni na granice između svih vrsta literarnih formi i žanrova pa se i ova nova knjiga ne može staviti u neku jasnu književnu fioku.
Pored poigravanja formom autorka se poigrava konkretnim arhivskim činjenicama koje prepliće sa bujnom imaginacijom da bi čitaocima podarila delo pisanu u slavu Zemuna i njegovih žitelja kroz vekove, ali pre svega njene geracije koja je nekih šezdesetih godina ponikla iz zemunske Gimnazije.
Izdavač i urednik, Zoran Kolundžija je knjigu označio kao "dobro izrežirani literarni performans u kome autorka neprekidno ispisuje putanje, oscilira i dokazuje da je vreme nemoguće zaustaviti niti definisati osim kroz sopstvenu dinamiku i stvaranje bilo da komponujemo, pišemo ili pravimo filmove". Marinšek-Nikolićeva, prema tumačenju Kolundžije, vrti filmsku traku sećanja, zaleđujući ili brzo smenjujući kadrove u kojima se sustižu putanje njenih velikih učitelja, pisaca, filmskih i likovnih umetnika (Boško Tokin, Hičkok, Skorseze, Rastko Petrović, Kafka...).
U tom mitskom Zemunu autorke kako je rekao Kolundžija, "sagledava se čitav Zemun od početka 20. veka i još ranije od početka ere pokretnih slika, ali ona, kao kroz sumaglicu relativizuje vreme i prostor "montirajući" scene po nekom ličnom ključu, brišući granicu između prošlosti i sadašnjosti između stvarnih i izmaštanih ličnosti".
Marinšek-Nikolićeva je objasnila da je sebi postavila zadatak da u ovoj knjiizi koju, oni koji to žele, mogu nazvati romanom, kroz preplitanje stvarnosti i imaginacije sažme značenje multikulturalnosti u jednom gradu, regionu. Ne krijući da je knjiga bazirana na dugotrajnom i iscrpnom istraživanju kulture istorije Zemuna, ona je navela čitavu pleadu slavnih ličnosti iz sveta koji su boravili u ovom gradu koji je bio pozornica i slavnih "Seoba" Miloša Crnjanskog i koji je iznedio mnog zvučna imena srpske nauke i umetnosti.
Tri lika među mnogim, Sava Šumanović, Boško Tokin i Slavni Vorkapić, čiji su životi bili povezani jer su svi poreklom iz ovog regiona Vojvodine književnica je stavila u centar zbivanja jer oni su ponikli u ovaj sredini ali su svojim životom i delima ušli u istoriju naroda iz koga su potekli.

(Tanjug)

13.12.12

Sinopsis knjige: „TAJ MALI BIOSKOP U NAŠIM GLAVAMA“, autor Mirjana Marinšek Nikolić, izdavač: IP „PROMETEJ“, Novi Sad, Srbija, 2012.

Kako dokumentarno preplitanjem stvarnosti i imaginacije postaje književno delo koje sažima i značenje multikulturalnosti? Jedan grad u jednom regionu, u ovom romanu, postaje deo sveta.
Oživljavajući kulturu grada Zemuna, u Vojvodini, sa početka dvadesetog veka, spisateljka povezuje svet umetnosti i života, prostor i vreme. U ovom delu ona je rekonstruisala ne samo svetsku istoriju filma i fotografije (t.j. prvo prikazivanje „Sinema Limijer“, sa braćom Limijer u Zemunu), već i u širem kontekstu u kome se čitalac susreće sa proznim piscima. Ovde je Agata Kristi u vozu Orijent Ekspres, koji se zaglavio u snegu na zemunskoj železničkoj stanici, dobila ideju da napiše svoj roman „Ubistvo u Orijent Ekspresu“; pisac Miloš Crnjanski, u političkom egzilu u Londonu, opisuje Zemun u svom romanu „Seobe“. Mnogi drugi umetnici pomenuti u ovom romanu dali su svoj doprinos multikulturalnosti ovog grada...
Ovde je, gde je pre više od sto godina nastala nadaleko poznata stara zemunska gimnazija (koja datira iz austrougarske monarhije), esejista Isidora Sekulić napisala svoj kultni roman „Hronika palanačkog groblja“. Slikari Sava Šumanović, Boško Tokin i Slavko Vorkapić, ovde su dobili prva saznanja o umetnosti. Vorkapić, slikar i jedan od najpoznatijih filmskih montažera i reditelja u Holivudu, pohađao je ovu školu pre nego što je otišao u Pariz. Nakon boravka u Parizu, mnogi od ovih umetnika na početku 1940. godine preselili su se u Njujork; njima autorka ove knjige posvećuje svoja oživljavanja istorije umetnosti. Ovaj grad postao je dom za mnoge umetnike: Salvadora Dalija, Fridu Kalo, Milenu Barili (slikarku srpsko-italijanskog porekla) i mnoge druge. Slavko Vorkapić iz Njujorka odlazi u Prinston, SAD, da bi režirao film „Poznati Amerikanci“ sa Albertom Ajnštajnom. Kasnije, on postaje slavni filmski režiser i producent, a docnije i predsednik USC škole filma, slikar i istaknuta ličnost moderne kinematografije i filmske umetnosti.
U novijoj istoriji zemunske gimnazije spisateljka opisuje svoja lična sećanja iz školskih dana i druženja sa piscem Davidom Albaharijem, filmskim režiserom Goranom Paskaljevićem i drugima. I to, ne samo u Zemunu, već takođe u Parizu a kasnije u Njujorku, autorka opisuje svoje susrete sa njima, sa zvezdom filma Karlom Maldenom, kao i mnogim drugim.
„Jednostavnim kazivanjima punim lirskog i evokativnog naboja autorka ostvaruje ne samo umetnički veoma bogato literarno delo koje potvrđuje večnost čovekove potrebe da nadraste vreme i prostor, da ostavi traga o svojoj prirodi, već takođe da uz ozbiljne napore oplemeni postojanje, da ga obogati i preobrazi...
„Taj mali bioskop u našim glavama“ je još jedno uzbudljivo, dopadljivo i provokativno književno delo Mirjane Marinšek Nikolić, spisateljice koja je takođe i vizuelni umetnik, a koja na kreativan esejistički način spaja vizuelno i literarno čime se potvrđuje i kao pisac i kao sjajan poznavalac ne samo umetnosti već i uslova u kojima se ona stvarala i razvijala i kakva je naša uloga u tome. (deo iz književene kritike)

„THAT SMALL CINEMA IN OUR HEADS“, novel written by Mirjana Marinšek Nikolić, editor: IP „PROMETEJ“, Novi Sad, Serbia, 2012.

How to transform documentary into fiction and to create a novel which summarizes meanings from complexity such as of multiculture? One city in one region, becomes in this novel, part of the world.
Reviving city of Zemun in Vojvodina, from the beginning of twentieth century, author links the world of art and life, as well as the space and time. In these stories she reconstructed not only the world history of movie and photography (i.e. first show of „Cinema Lumiere“, with Lumier brothers in Zemun), but also a wide context in which reader meets prose writers. Here, Agatha Christie in The Orient Express which got stucked in snow at the Zemun’s railway station, got the idea on writing her novel „Murder on The Orient Express“; writer Miloš Crnjanski, in political exile in London, depicted Zemun in his novel „Migrations“. Many other artists mentioned in these stories shaped mulitculturalism in this city...
Here, where well-known old high school of Zemun originated more than hundred of years (dated from austro-hungarian empire) essayist Isidora Sekulić, wrote her cult novel „The Chronicle of a Small Town Cemetery“. Painters Sava Šumanović, Boško Tokin, and Slavko Vorkapić, were thought to art. Vorkapić, painter and one of the most famous film editors and movie directors in Hollywood, attended this high school before he left to Paris. After Paris, many of those artists at the beginning of 1940. moved to NewYork, whome author of this book devoted stories reviving the history of art. This city became a home for a such a number of artists as: Salvador Dali, Frida Kahlo, Milena Barilli (Serbo-Italian painter), and many others. Slavko Vorkapić moved to Princeton, USA, to make a movie „Famous Americans“ with Albert Einstein. Later, he became film director and editor, former Chair of USC Film School, painter, and a prominent figure of modern cinematography and film art.
In the newer history of Zemun high school author notes her stories about friendships and selfmemories from schooldays shared with famous writer David Albahari, movie director Goran Paskaljević and others. Not only in Zemun, but also in Paris and New York later on, author depicts her encounters with them, with movie star Karl Malden, and many others.
„With simple expressions full of lyric and evokative charge author accomplishes not only very rich artistic literary work which acknowledges eternal human need to outgrow time and space, to live a trail about its nature, but also with serious efforts to ennoble existence to enrich it and to change it... „That Small Cinema in Our Heads“ is one more exciting, pleasant and provocative literary work written by Mirjana Marinšek Nikolić, writer who is also visual artist, and who in the creative essayistic way links visual and literal, confirming herself as writer and as a brilliant connoisseur not only of art, but also of a conditions in which art was created and developed and what is our role in it.“ (part of the literature critics review)

10.09.12 Blic

OVO JE KNJIGA PROZE: u kojoj se sustiču esej, putopis i kulturna istorija, pre svega Zemuna. Priče, segmenti, odnosno poglavlja knjige prelivaju se jedno u drugo, pripoveda ih isti pripovedački glas tako da stvaraju narativnu celinu koja izmiče preciznim žanrovskim definicijama. Zemun i njegovi umetnosti naklonjeni građani, u vremenskom luku od Slavka Vorkapića, Boška Tokina i Save Šumanovića, pa do Davida Albaharija, glavni su junaci ovog dela koje pre svega ispituje odnos između života i umetnosti.
ŠTA JE PROBLEM OVE KNJIGE? To što dokumentarno-analitički diskurs preteže nad naracijom, a čini se da to nije bila autorkina namera. Neosporno zanimljive činjenice vezane za kulturnu prošlost Zemuna i stvaraoce koji zanimaju spisateljicu, pre svega vezane za film, bacile su u zasenak samo pripovedanje i ostavile nas u dilemi da li je pred nama fikcionalni ili dokumentarni tekst. Ali, bez obzira na to, ovo je lep i sofisticiran osvrt na jedan lep i kulturološki višeslojan prostor kakav je Zemun, kao i na nepravedno skrajnute junake naše avangardne umetnosti s početka prošlog veka.
PRVA REČENICA GLASI: „Jednom prilikom, izvesna voditeljka sa ovdašnje televizije želela je da razgovaramo u nekoj od emisija iz kulture.“
POSLEDNJE REČENICE GLASE: „Umest toga, gledala sam u sebe kao u daleku uspomenu.“KADA BI OVA KNJIGA IMALA UKUS: bio bi to gulaš spremljen od nekoliko različitih vrsta mesa, kojima je nedostajalo još sasvim malo kuvanja.
PRONAĐITE SLIČNE KNJIGE: Među prethodnim knjigama iste autorke.
PREPORUKA ZA ČITANJE: Dok čekate riblju čorbu u „Šaranu“, osećajući još uvek dah pozne secesije na obodu centralne Evrope.

MLADEN VESKOVIĆ
Dodatak „Blic knjiga“, broj 220, godina V