U biografiji Ivana Ivanjija piše, između ostalog, da je rođen 1929. godine, da je dve godine bio u Aušvicu i Buhenvaldu, da je studirao arhitekturu i germanistiku, da je bio nastavnik, novinar, dramaturg, diplomata i, od 1945. do 1979. godine, Titov prevodilac za nemački jezik. Sve to vreme, Ivanji je pisao. Neki od njegovih romana su Čoveka nisu ubili, Dioklecijan, Na kraju ostaje reč, Konstantin, Barbarosin Jevrejin u Srbiji, Guvernanta, Balerina i rat, zbirke pripovedaka su Svako igra svoju igru i Druga strana večnosti, politički putopis je Pisma iz Havane a zbirka eseja – Nemačke teme. Osim što je bio prevodilac tokom Titovih susreta sa državnicima i zvaničnicima nemačkog govornog područja, Ivan Ivanji je preveo više desetina knjiga sa nemačkog i mađarskog na srpski jezik, i obrnuto..,
24.08.15 Danas
Predstavljen roman "Dioklecijan" Ivana Ivanjija
Sve je počelo kad mi je Oto Bihalji Merin naručio tridesetak stranica o Dioklecijanu za veliku foto-monografiju o palati ovog cara u Splitu. Počeo sam da istražujem i posle izvesnog vremena odlučio da se zahvalim na ponudi i napišem roman. Zatim se desilo da je kraj romana o Dioklecijanu nagovestio Konstantina, a ovaj Julijana i - eto vam trilogije. "Dioklecijan" je nastao na hotelskoj terasi, iz cedulja sa prepiskama iz knjiga pozajmljenih iz biblioteka, koje sam slagao kao pasijans. Želeo sam da ispričam tu priču. Smatramo da su istorijske činjenice poznate, ali da li su? Kod mojih careva istorijski izvori su protivrečni, a pravi izazov počinje na granici istorijskih činjenica i fikcije - ovako književnik i prevodilac Ivan Ivanji opisuje rad na romanu "Dioklecijan", čije se prvo izdanje pojavilo 1973, a koji je nedavno objavila izdavačka kuća Laguna.
Na predstavljanju knjige u Knjižari Delfi u beogradskom SKC-u, Ivanji je rekao da je za Lagunino izdanje "celu knjigu ponovo prekucao, svaku rečenicu stavio na vagu u svetlu novih saznanja i da je ovo zapravo njena treća varijanta, jer je od 1973. prevođena i na druge jezike". Laguna je prethodno izdala i Ivanjijev roman o caru Konstantinu Velikom - "Konstantin", a planira da objavi i "Julijana", čime će zaokružiti troknjižje, koje ovaj pisac smatra svojim "velikim delom" u kome je oživeo vreme i okolnosti pod kojim se u poznom Rimskom carstvu širila i utvrdila nova religija - hrišćanstvo. Ivanji kaže da ne želi da bude upamćen samo po knjigama o Holokaustu, a da njegov spisateljski opus na srpskom jeziku obuhvata i jedan krimić "Staljinova sablja".
Ivanji priznaje da u "Dioklecijanu" ima puno aluzija na vreme Josipa Broza, čiji je provodilac za nemački jezik bio duže od 20 godina. Ova knjiga je, prema autorovim rečima, zahvaljujući Brozu i Erihu Honekeru, nekadašnjem prvom komunisti Istočne Nemačke, imala veliki uspeh u ovoj zemlji.
- Dioklecijan je privatno bio skroman, ali je insistirao na kultu ličnosti iz državničkog rezona. Bio je jednostavan čovek iz teške provincije. Sam kaže da je rođen u Dalmaciji, koja se u njegovo vreme prostirala do reke Bojane. Iako se smatra da je rođen u Solunu, ostajem pri tome da je rođen na prostoru današnje Crne Gore. Vojnički carevi pre njega su živeli na vlasti oko jedne godine. NJemu je ideja o državi bila važnija od straha od smrti - zato je došao na ideju o tetrarhiji, pokušao da zaustavi inflaciju... - kaže Ivanji.
Carstvo i povrtarstvo
Ivanji smatra da je glavni junak njegove knjige nezasluženo zapamćen u istoriji kao progonitelj hrišćana, pre svega zahvaljujući hroničaru Laktanciju koji ga je mrzeo. Ivanji prati Dioklecijanov put od detinjstva, preko vojničkih dana do uspona u sam vrh rimskog društva kojim je vladao 20 godina kao jedan od najmoćnijih i najznačajnijih careva. On je i prvi rimski car koji se dobrovoljno povukao sa vlasti i, odbivši da se vrati na presto, do kraja života pod 18 vekova nerazjašnjenim okolnostima, uživao u gajenju povrća kraj današnje Dioklecijanove palate u Splitu.
J. T.
